Tiykarg'i bo'lim

2. 4. Sho'lkemlestiriw principleri ha'm motivaciya mazmunı
Joybarlaw natiyjeliligi tap basqarıw funksiyasına uqsap rejeni shólkemlestiriwde qanday principlerden paydalanıwg’a (basshılıq mánisinde) baylanıslı.
1. Joybarlaw tolıqlıǵı — shólkem rawajlanıwı ushın ahimiyetke iye bolǵan hámme haqıyqatlıqlar hám xatlar názerde tutılıwı kerek.
2. Joybarlaw anıqlıǵı — rejeni dúziwde keleshek anıqlıǵıni támiyinleytuǵın zamanagóy usıllar, qurallar, taktika hám tártiplerden paydalanıladı.
3. Joybarlaw jaqtılıǵı — joybarlaw maqset hám ilajları onı qáliplestiriwde ápiwayı hám jeńil bolıp, shólkemdıń hámme aǵzalarına tiyisli bolıwı kerek.
4. Joybarlaw toqtawsizlig’i — bul bir retlik dáreknama emes, bálki toqtawsiz process bolıp tabıladı.
5. Joybarlaw ekonomikalıqlıǵı — joybarlawǵa sarplanıwshı ǵárejetler, joybarlawdan alınatuǵın payda menen salıstırıladıgan dárejede bolıwı kerek.
Joybarlawda paydalaniletuǵın eń kóp tarqalǵan ásbaplardan biri bul byudjet usılı bolıp tabıladı. Bul usıl járdeminde naq pullardı keliwi hám ketiwin anıq oyda sawlelendiriw múmkin. Joybarlawdıń taǵı basqa texnikası bul ǵárejetti jiynaw analizi. Qaplaniw analizi haqqındaǵı tolıq maǵlıwmatqa iye bolıw analitik jol menen anıqlanadı hám nátiyjede ǵárejetler, dáramatlar hám islep shıǵarıw quwatın anıq esaplaw múmkinshiligi tuwıladı. Ápiwayı joybarlarda dáramatlardı ǵárejetleri menen salistiriw imkaniyatın beretuǵın, satılıwı kerek bolǵan buyım birligi, muǵdarı, perspektivasın belgilewde qaplaniw analizinen paydalaniladi.
Shólkem funksiyası. Qálegen rejede joybarlastırılǵan maqsetlerdi ámelge asırıw ushın kerek bolǵan shárt-sharayattı qurıw basqıshı boladı. Shólkem basqarıw funksiyası retinde texnikalıq, ekonomikaliq, social -psixologiyalıq hám huqıqıy tárepler iskerligi rejimin támiyinlep beredi. Shólkem funksiyası menejer hám jumıs basqariwshilar iskerligin tártipke salıwǵa jóneltirilgen. Hámme jumısti adamlar atqarlıǵi ushın, basqarıw funksiyası (shólkem retinde) júdá kóp tapsırmalar ishinen anıq tapsırmalardı anıq kim atqaradı hám onıń ushın qanday qurallar kerekligini anıqlap beredi. Eger joybarlaw funksiyası ne (rejege neni qosıw kerek? Ne qılıw kerek? Neni aldınan kóriw kerek? H.t.b) degen sorawǵa juwap bersa, ol halda shólkem funksiyası kim hám qanday etip (taǵı kim hám qanday etip shólkem rejesin ámelge asıradı?) degen sorawlardı qóyadı. Shólkemlestiriwshilik iskerligi arqalı, yaǵnıy wazıypa hám múmkinshiliklerdi bólistiriw hám birlestiriw arqalı áskeriy shólkemdegi munasábetlerdi basqarıw júz beredı. Shólkemlestiriw — bul shólkem maqsetke erisiw quralı bolıp tabıladı. Sonday etip, shólkemlestiriwdiń ekinshi funksiyası bolıp tabıladı.
«Shólkemlestiriw» termini basqarıw funksiyası mánisinde eki kóriniste isletiliwi múmkin:
1. Shólkemlestiriw — huqıq, rol, iskerlik kórinisleri hám basqa faktorlar óz-ara munasábet kórinisindegi sistemalar duzilmesi bolıp tabıladı.
2. Shólkemlestiriw — shólkem strukturası saqlanıp qalıwı hám dóretiw bolıwına qural bolıp esaplanıwshı process bolıp tabıladı.
Shólkemlestirilgen process menejerlik korpusı jumısınıń tómendegi basqıshların óz ishine aladı :
1. Maqset hám wazıypalardı belgilew (ornatıw ).
2. Jumıslar kórinisin anıqlaw.
3. Ámeldegi insaniy resurslar hám jumısshı kúshlerin bahalaw.
4. Shólkemlestirilgen strukturalarda (funksiyalaw hám deportamentlew) insaniy resursların hám jumıslar funksiyaları (kórinisleri) ni gruppalaw.
5. Hár qıylı basqishtag’i basqarıw personal xarakteri hám juwapkerlik dárejesin anıqlaw hám bahalaw.
6. Lawazımlı jollama, sxema, normativliklerdi rásmiylestiriw hám tastıyıqlaw.