Tiykarg'i bo'lim

Tiykarg'i bo'lim

2.1. Menedjmenttin' tiykarg'i funksiyaları
Menedjment funksiyası — bul arnawlı usıl hám ilaj benen ámelge asırılıp atırǵan anıq basqarıw iskerlik bolıp tabıladı hám de soǵan muwapıq tárzde shólkem jumısın shólkemlestiriw hám baqlaw bolıp tabıladı. Kórinip turıptı, olda, basqarıwdıń mazmunın quraytuǵın tiykarǵı bólegi bul funksiya bolıp esaplanadı, yaǵnıy salıstırǵanda ápiwayı bolıp kóringen ol yamasa bul jumıstı orınlaw ushın aldınan qanday nátiyjege erisiwin, jumıstı qanday shólkemlestiriwdi, xoshametlew hám baqlawdı anıqlaw kerek. Áne sol basqarıw funksiyası bolıp esaplanadı. Sonday etip, basqarıw funksiyasına basqarıw miyneti kórinisi retinde qaraw múmkin. Sebebi bul basqariliwshi obiektke tásiri menen baylanıslı. Menedjment bazar xojalıq sistemasınıń rawajlanıw nızamları menen tártiplestiriledi hám ózgeretuǵın bazar sharayatlarına kárxananin' islep shıǵarıw -satıw iskerliginiń iykemlesiwine qaratıladı. Basqarıwǵa process retinde jantasıw onı bir sistema dep esaplaw kerekligin ańlatadı. Ol jaǵdayda kárxana maqsetlerine erisiwge qaratılǵan jumıs, bir mártelik háreket emes, bálki basqarıw funksiyalarin qáliplestiretuǵın óz-ara baylanıslı úzliksiz jumıs háreketleri seriyasi jol menende kórip shıǵıladı. Bular — joybarlaw, shólkemlestiriw, motivatsiya, basshılıq, muwapıqlastırıw, qadaǵalaw, kommunikatsiya, izertlew, bahalaw, qarar qabıllaw, personaldi tańlaw, wákillik, ózara kelisiwler alıp barıw, shártnamalar dúziw. Bulardin' hámmesin kárxana basshısı tolıq atqara alıwı kerek.
«Funksiya» — latınsha sóz bolıp, qandayda bir shaxs yamasa zattıń jumıs, iskerlik sheńberi, wazıypası degen mánisti ańlatadı.
«Waziypa» — bul ámelge asırılıwı, sheshiliwi kerek bolǵan másele, ko'riliwi kerek bolgan, názerde tutılǵan maqset. Yamasa qandayda bir-bir tapsırma, xızmet, jumıs, xızmet lawazımı, ámel bolıp esaplanadı.
«Funksiya» túsinigi «Waziypa» túsinigine salıstırǵanda tar mániske iye. Yag'niy, funksiya tek óz iskerlik sheńberindegi wazıypalardı óz ishine aladı. Mısalı, marketologtin' jumısın orınlaw kárxana esapshısınıń yamasa injeneriniń wazıypasına kirmeydi, sebebi ol tikkeley marketolog iskerligi sheńberindegi jumıs bolıp tabıladı. «Waziypa» bolsa óz iskerlik sheńberinden sırtda da boliwi múmkin. Basqarıw funksiyası degende ol yamasa bul obiektti basqariwg'a tiyisli anıq wazıypalardı sheshiwge qaratılǵan bir túrdegi jumıslar kompleksi túsiniledi. Sonday eken, basqarıw arnawlı bir funksiyalar arqali ámelge asıriladı. Funksiyalami anıqlaw, olardıń mánisin ashıw hám úyreniw basqarıw procesin tuwrı shólkemlestiriwdiń zárúrli shárti bolıp tabıladı. Funksiyalar iskerlik túrlerin, subyektning basqariw obiektine anıq tásir qılıw baǵdarların sáwlelendiredi.
Batıs menejmentiniń búgingi zamanagóy basqarıw funksiyaların klassifikaciyalawında, bárinen burın, onıń tómendegi tiykarǵı (ulıwma ) funksiyalarına ulken itibar beriledi: joybarlaw ; sho'lkemlestiriw ; tártipke salıw hám muwapıqlastırıw ; qadaǵalaw ; motivatsiya.