Tiykarg'i bo'lim

Keleshek (perspektiv) maqsetler degende 5 jıl yamasa odan kóbirek dáwir dawamında ámelge asırilatuǵın maqsetler túsiniledi. Mısalı, respublikamızda islep shıǵılǵan programmalarda qoyılǵan maqset málim múddetti óz ishine aladı.
Úzliksiz maqsetler degende hár kúni qabıl etiletuǵın hám ámelge asırilatuǵın ádetiy maqsetler túsiniledi. Mısalı, miynet ónimliligin ósiriw, ıntızamdı bekkemlew, ónim ózine túser bahasın tómenletiw kúnde talap etiletuǵın maqsetler bolıp tabıladı.
Pursatlı maqsetler degende qandayda bir-bir mashqalanı sheshiw zárúrshiligi payda bolıwǵan jaǵdaylarda payda bolatuǵın maqsetler túsiniledi. Mısalı, kárxananı qayta úskenelew, úskenelerdi jańalaw ekonomikalıq zárúriyatqa qaray payda boladı.
Basqarıw processinde bir retlik maqsetlerge de zárúrlik payda bolıwıwı múmkin. Bunday maqsetler kárxana ushın tosinnan, ayrıqsha payda bolǵan mashqalanı sheshiw ushın ortaǵa qóyıladı.
Basqarıwǵa maqsetli jantasıw wákilleri barlıq maqsetlerdi tómendegi 4 gruppaǵa bo’linedı :
- ápiwayı qatıp qalǵan dástúriy maqsetler;
- mashqalalı maqsetler;
- innovasion maqsetler;
- xızmetkerler mamanlıǵın, sheberligin asırıw boyınsha maqsetler.
Birinshi gruppadaǵı maqsetler hár kúni qabıl etiletuǵın hám ámelge asırilatuǵın ádetiy maqsetler bolıp, olardıń orinlaniwin támiyinlew tiyisli buwındaǵı baslıqtıń tikkeley minnetine kiredi.
Ekinshi gruppadaǵı maqsetler ádetiy maqsetlerden parıq etedi. Bul maqsetler kárxanaǵa hám ayırım xızmetkerge qıyınshılıqlar tuwdıradı. Mısalı, ónimge bolǵan talaptıń kútpegende keskin pa’seyiwi hám satıw koleminiń azayıwı bolıp tabıladı. Bul maqset mashqalalı maqset bolıp tabıladı. Sebebi satıw kólemin qısqa múddet ishinde keskin kóbeytiw:
- ónimge bolǵan talaptıń keskin tómenlew sebeplerin anıqlawdı ;
- kóp tiykarli korrelyasion-regression analizdi ámelge asırıwdı ;
- eń maqul túsetuǵın qararlar qabıllawdı talap etedi.
Innovacion maqsetler - bul jańa ónimdi islep shıǵarıw, Jańa texnologiyalardı engiziw boyınsha qoyılatuǵın úshinshi gruppadaǵı maqsetler bolıp tabıladı.
Maqset qanshellilik quramalı bolsa, ol basqarıwshı ushın sonshalıq mashqalalı yamasa innovasion bolıwı múmkin. Biraq, bir maqsettiń ózi birew ushın ápiwayı, basqa ushın mashqalalı, hátte innovasion bolıwıda múmkin. Basshılardan biri sol maqsetti sheshiw usılların jetilisken boladi, yaǵnıy onıń bilimi, uqıpı jetkilikli bolıp, onı hesh qanday qiynalmay sheshedi. Basqa baslıq bolsa bul maqsetti ózi ushın quramalı hám mashqalalı jol menende isleydi.
Tórtinshi gruppa maqsetler - bul kárxana xızmetkerleri mamanlıǵın asırıw salasındaǵı maqsetler bolıp, olar uzaq múddetli joba tiykarında úzliksiz túrde ámelge asırılıp barıladı.
Kárxana ulıwma maqsetiniń natiyjeliligi jalǵız, yaǵnıy hár bir xızmetker maqsetiniń qanshellilik tuwrı anıqlanǵanlıǵı hám qanshelli nátiyjeli ótew etilgenligine baylanıslı boladı. Usınıń sebebinen hár bir xızmetker aldına qoyılatuǵın maqsetke salıstırǵanda tómendegi talaplar qóyıladı.
Xızmetker maqseti joqarı buwindag’i bólimler maqsetine baǵınıwı, oǵan uyqas bolıwı kerek. Obrazlı etip aytqanda ayırım jumisshilar maqsetleri joqarı tekshedegi maqsetler qanatı astında bolıwı kerek.
Tómendegi jaǵdaylarda jalǵız maqsetler kárxana maqsetiniń nátiyjeli bolıwına xızmet etedi:
- xızmetkerdiń óz aldına qóyatuǵın maqseti 4 ten 8 ge shekem bolıwı kerek, odan aspawı kerek. Eger olardıń sanı bunnan asip ketse, kutilgen nátiyjege erisiw qıyınlasadı, aqıbette kárxananıń ulıwma maqsetine ziyan jetkiziwi múmkin;
- jalǵız maqsettiń sońı nátiyjesi hám anıq múddeti belgilengen bolıwı kerek. Keri jaǵdayda ol abstraktlıqqa júz tutadı ;
- joybarlastırılatuǵın maqset háreket tiykarina erisiletug'in, usınıń penen birge, ámelge asırilatuǵın dárejede bolıwı kerek.
Eger maqset quramalı hám onıń ústine ámelge asıwı gúman bolsa, ol jaǵdayda basqarıw unamlı nátiyjelerge erisiwden ayiriladi. Hár qanday maqsettiń natiyjeliligi erisilgen nátiyjege tuwrı baha beriliwine jáne onı xoshametlew dárejesine baylanıslı.
Eger erisilgen nátiyjege ádalat maydanınan ataq beriw jáne onı tiyisli túrde xoshametlew ádet kórinisine kirgen bolsa, ol túrde bul kárxanada ornatılǵan basqarıw usılı gúlleniw tawıp baraberedi.
Maqsetke tómendegi sapalar tán boladi:
- baǵınıqlı bolıwlıq ;
- tarqatpa bolıwlıq ;
- óz-ara munasábette bolıwlıq.
Maqsettiń tobeligi degende maqsetti qoyıw jáne onı ámelge asırıwdıń ámeldegi shárt-shárayatlarǵa baylanıslılıǵı, yag’niy strategiyalıq maqsettiń qatar taktik maqsetlerge, keleshek maqsettiń bolsa orta hám qısqa múddetli maqsetlerge baylanıslılıǵı, bir maqsettiń basqa maqsetke baǵınıwı tusiniledi.
Maqsettiń tarqatpa bolıwlıǵı sapası degende onıń
- óz tiykari boyınsha ;
- ámelge asırıw dáwiri boyınsha ;
- etaplari boyınsha ;
- buwınlar hám t.b. lar boyınsha bir qatar lokal hám jeke maqsetlerge jayılıwı túsiniledi.
Maqsettiń óz-ara munasábette bolıwlıq sapası degende onıń zárúrligi tárepten shinjirlariwi, tártipleniwi túsiniledi. Maqsettiń bul tárepi barlıq lokal, jeke hám jalǵız maqsetlerdi ústinligi boyınsha tártiplew, sonıń menen birge usı maqsetlerdi ámelge asırıw boyınsha anıq a’meliy ilajlardı islep shıǵıw imkaniyatın beredi.
Maqsettin’ arnawlı bir iyerarxiyaga iye ekenligi, yaǵnıy bir maqsettiń basqa bir maqsetke baǵınıwı (baǵınıqlı bolıwı ), bir-biri menen óz-ara munasábette bolıwı olardı qanday da bir tártipke salıw zárúriyatın tuwdıradı. Bul waziypani orınlaw ushın menejment páninde «maqsetler shejiresi» dep atalǵan arnawlı usıl qollanıladı.