Tili va adabiyoti universiteti

muallifning koʻzi tirikligidayoq, asarning bir qancha varianti 
boʻlgan
. Bizgacha saqlangan qoʻlyozmalar bir nusxadan emas, uning turli variantlaridan 
koʻchirilgan, deb qarash toʻgʻri boʻladi. 
Asarning mavjud qoʻlyozmalari ichida arab yozuvli Namangan va Qohira nusxalari 
eskiroqdir. Arab yozuvli nusxalar boʻla turib, uygʻur xatida yangi bir nusxaning koʻchirilgani 
qiziq. Bu hodisa yozuv amaliyoti, xususan, oʻsha kezlar turk-islom madaniy muhitida uygʻur va 
arab yozuvlarining tengma-teng ishlatilganligi bilan bogʻliq. XI–XV yuzyilliklarda 
«Qutadgʻu 

---

136 
bilig»ning uygʻur hamda arab yozuvli qoʻlyozmalari keng tarqalgan
. Shularga tayanib, 
asarning kunimizga qadar yetib kelmagan boshqa qoʻlyozmalari ham ikki xil yozuvda bitilgan 
deya olamiz. 
Shu oʻrinda mavjud qoʻlyozmalarning qay biri qadimiyroq nusxadan koʻchirilgan, degan 
soʻroqning tugʻilajagi tabiiy. Bu xususda, 
uygʻur yozuvli Hirot qoʻlyozmasi
, keyingi davrga 
tegishli esa-da, 
boshqalariga koʻra eskiroq nusxadan koʻchirilganligini ta'kidlamoq kerak
. 
Chamasi, unga asos boʻlgan qoʻlyozma ham uygʻur xatida edi. 
Asarning Hirot nusxasi, uygʻur yozuvi boʻyicha mutaxassislarning ozligi uchunmi yoki 
matnning murakkabligidanmi, olimlar e'tiboridan aytarli chetda qolib kelmoqda. Vaholanki, bu 
nusxaning oʻziga yarasha yutuqlari oz emas. Uning boshqa nusxalardan farqli yerlari koʻp. 
Muhimi, ushbu farqlar matnda yoʻl qoʻyilgan xatolar emas, mazmun bilan bogʻliq boʻlib 
chiqmoqda. Qoʻlyozma temuriylar zamonida koʻchirilgan esa-da, 
baxshi qoraxoniylar davri 
tilini juda yaxshi bilgan va matnga uquv ila yondashgan
. Qoʻlyozma qunt bilan oʻrganilsa, 
asar va uning mazmuni bilan bogʻliq koʻp tugunlar yechiladi, ilkin nusxa (muallif varianti) sari 
yoʻl ochiladi.