Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

“So‘z olamiga sayohat” intellektual o‘yini 

Bunda  so‘zlarni  turli  xil:  Adabiyotshunoslik,  Ta’lim-tarbiya,  Texnika, 

Siyosat,  Oshpazlik,  Jamiyat,  Oila  va  boshqa  shu  kabi  mavzular  doirasida 

o‘rganishni ma’qul topdik. Albatta, o‘quvchilarning qiziqishini hisobga olamiz. 

Masalan: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

Ekmoq  

Murabbo 

---

 

772 

  Ushbu chizmaning bosh qismida ko‘rsatilgan “ekmoq” so‘zini bir necha 

qadamlarda “murabbo” so‘ziga aylantirish talab etiladi. Bunda o‘quvchi so‘z, 

so‘z birikmasi va gaplardan foydalanadi va oxirida bog‘lanishli nutq hosil qiladi. 

O‘qituvchi vaqtni ham hisobga olishi lozim. O‘quvchi qisqa vaqt davomida ikki 

so‘z  chegarasini  to‘ldiradi  va  bu  jarayonda  tilning  turli  turkumdagi,  turli 

vazifadagi va turli ma’nolardagi birliklariga murojaat qiladi. Bu sxema turli xil 

mavzularda va barcha (5–11) sinflarda qo‘llashga mo‘ljallangan bo‘lib, natijada 

o‘qituvchi quyidagilarni nazorat qilib boradi: 

  so‘z(so‘z  birikmasi,  gap)  ning  uslubiy  jihatdan  tog‘ri  tanlanishi  va 

qo‘llanilishi; 

  lisoniy  boylikdagi  eng  maqbul  (chiroyli,  jozibador)  birliklarning 

saralanishi; 

  birliklarning o‘zaro bog‘langanligi; 

  tezkorlik; 

  qadamlarning son jihatdan ko‘p yoki kamligi. 

  Bizningcha, yuqoridagi topshiriqni, asosan, og‘zaki nutqni o‘stirish va 

tekshirishda amalga oshirish maqsadga muvofiq. 

O‘quvchini  “tafakkurda  so‘z  qidirish”  va  uni  yuzaga    chiqarishga 

majburlash nutqning  vazifasidir. Nutqni yuzaga chiqarish esa adabiyot fanidan 

ko‘ra ko‘proq ona tiliga bog‘liq. O‘quvchi qanchalik ko‘p kitob o‘qimasin yoki 

nazariy ma’lumotlarni bilmasin, uning nutq malakasini oshirmasak, maqsadga 

erisha  olmaymiz.  Badiiy  san’at  turlaridan  biri  bo‘lgan  “tashbeh”ni  ona  tiliga