ularning leksikografik ma’nolari qayd qilindi. Bu so‘zlar bir tomondan
shakldoshlik, yana bir tomondan ko‘p ma’nolilik munosabatlarida ekanligini
namoyon qilgan bo‘lsa, o‘z qatlam so‘zi yoki o‘zlashganlik belgilari, qo‘llanilish
767
Qayd qilingan ushbu so‘zlarning har biri alohida olam, har biri mustaqil
va alohida, har biri betakror ma’no va vazifalarga egaki, ularni kuzatish, tahlil
qilish, imkoniyat va samaradorligini aniqlash zamonaviy tilshunosligimiz, nutq
madaniyatimiz, qolaversa, texnika va kompyuter tili uchun katta imkoniyat va
manba sifatida xizmat qiladi.
Agar biz ta’lim tizimimizda lug‘atlar ustida ishlashni yo‘lga qo‘ysak, yosh
avlodning savodxonlik darajasi yanada yuqori bo‘lar edi. Ona tilimizni yanada
yuksaltirish va uning keng imkoniyatlarini lug‘atlarsiz tasavvur etish qiyin,
mayli u qog‘oz yoki elektron shaklda bo‘lsin. Yuqoridagi kabi har bir so‘zni
anglash, his qilish, undan oqilona foydalana olish ko‘nikma va malakalarni
faqat lug‘atlar yordamida, ular ustida ishlash orqaligina ta’minlash eng qulay
va yuqori samarador yo‘l, usul yoki omil hisoblanadi.
Ona tili ta’limi jarayonini o‘quv lug‘atlari, umuman ta’limiy lug‘atlar bilan
ta’minlash, imlo lug‘ati, izohli lug‘at, omonimlar lug‘ati, sinonimlar lug‘ati,
paronimlar lug‘ati, frazeologizmlar lug‘ati, etimologik lug‘at kabi manba va
vositalarni o‘quvchilarga qo‘llanma sifatida yetkazib bermog‘imiz shart va
zarur deb hisoblayman.
Negaki hozirgi paytda yoshlarimiz o‘rtasida so‘zlarni bilib-bilmasdan
qo‘llash holatlari juda ko‘p uchramoqda. Aynan shu sababdan ko‘cha-ko‘yda
istagancha uchratish mumkin bo‘lib qolgan, savodsizlarcha yozilgan so‘zlarga,
chet tili so‘zlariga mansub yot nomlarga chek qo‘yolmayapmiz. Men shuni faxr
ila tan olamanki, ona tilimiz biz uchun har qanday tildan go‘zal, jozibador,
betakror va bebaho xazina tildir. Buni faqat anglamoq va undan faxr hissini
tuymoq kerak, uni muqaddas deb asramoq, sofligi va daxlsizligiga sadoqat bilan
xizmat qilish kerak, ona tilimizni bilmagan tildoshlarimizga uni o‘rgatmoq, bor
bo‘y-bastini ko‘rsatmog‘iz kerak.
Ana shu maqsadlar yo‘lida biz lug‘atlarimizni mukammal
o‘rganmog‘imiz kerak, deb hisoblayman. Hukumatimiz tomonidan bizning
mana shu tabarruk universitetimiz ona tilimizni yanada yuksaltirish, rivojini
ta’minlash, muammo va kamchiliklarni bartaraf etish, tilimizni dunyoga yoyish,
768
uning jozibasidan butun duyo ahlini bahramand etish kabi yuksak maqsadlar
yo‘lida bunyod etildi. Biz esa mazkur universitetimizning yetuk mutaxassislari,
jonkuyar fidoyi ustozlarimiz ko‘magida yuqoridagi ishlarni amalga
oshirmog‘imiz darkor.
Xulosa shuki, o‘quvchida so‘zga bo‘lgan hisni uyg‘otishdа yordam
beradigan, so‘zning sehri vа sinoatlarini o‘rgatadigan lug‘atlar banki
ko‘paytirilsa; umumta’lim maktabidan tо оliy o‘quv yurti bosqichi talabalari
uchun аlohida fan vа yo‘nalishlar bo‘yicha lug‘atlar yaratilsa, yosh avlod ona
tilimizdagi so‘zlarning ma’nosi, ichki tovlanishlari, jozibasini his qiladi. So‘zni
anglash qobiliyati shakllanib, tafakkur dunyosi boyib boradi. Bu holat
yoshlarning kitobxonlik madaniyatini oshirishda, asarlarni tahlil qila olish
ko‘nikma va malakasini shakllantirishda katta ahamiyat kasb etadi.
Bu tilda Navoiylar go‘zal ash’orlar bitgan, bu tilda Zahiriddin Muhammad
Bobur ona Vataniga o‘z muhabbatini izhor etgan. Bu tilning betakrorligidan
Gadoiy, Lutfiylar hayratga tushgan, Jaloliddin Manguberdining yuragiga
mardlik kabi tuyg‘ularni alla bo‘lib singdira olgan tildir. Uning jozibasidan bir
paytlar butun dunyo hayratda edi. Shunday buyuk tilimizni yanada qudratli
qilishimiz uchun lug‘atlarni mukammal tarzda va zamonaviy talablar
darajasida yaratish va undan oqilona foydalana olish, qisqa muddat ichida
yangilash imkoniyatiga ega shakllarda barpo etish kabi vazifalarni
jadallashtirishimiz, o‘zimizning munosib hissamizni qo‘shmog‘imiz lozimdir.
Do'stlaringiz bilan baham: