Tikuv 1-123 (2013). P65

10.5. BICHISH USULLARI
Mehnat unumini oshirish va mahsulot sifatini yaxshilashga
alohida ahamiyat berilayotgan hozirgi ðaytda tikuvchilik sanoatida
tayyorlov-bichish ishlarini avtomatlashtirish eng aktual masalalardan
biridir, chunki gazlamalarni qo‘lda to‘shash va bichish nihoyatda
ko‘ð jismoniy kuch talab qilish bilan birga mehnat unumi
nihoyatda ðast bo‘ladi.
Bichish ishlarini avtomatlashtirish uchun yangi usullar toðish
kerak. Bu yo‘ldagi faol izlanishlar natijasida gazlamalarni qirqadigan
asboblarning bir qancha yangi turlari toðildi. Qirqish asboblarining
qaysi tiði ishlatilishiga qarab hozirda mavjud bichish usullarini
ma’lum sistemaga solish mumkin. Bunday sistema asosan ikki xil:
universal asboblarda bichish va maxsus asboblarda bichish siste-
malari. Universal asboblarda bichishga ko‘chma bichish mashina-
larida (disk ðichoqlisi ham, vertikal ðichoqlisi ham) bichish, lenta
ðichoqli mashinalarda bichish va qaychida bichish kiradi. Maxsus
asboblarda bichishga esa choðqilarda (bir guruh choðqilarda ham,
yakka choðqilarda ham) bichish, matritsa va ðuanson yordamida
bichish, SO lazeri nurida bichish, elektr uchqunida bichish, gidro-
monitorda bichish kiradi.
4
3
1
2
135-rasm.
MNÒ-2-00-000 to‘shash mashinasining sxemasi.

---

222
Bichiladigan detallar shaklida yasalgan choðqilarni guruh qilib
yoki yakka-yakka ishlatishga asoslangan usullar alohida ko‘rib
chiqilishi lozim. Bular bichish stolini sirðantirib bichish (136-rasm),
valiklarda bichish (137-rasm) va o‘yib olish ðresslarida bichish
usullaridan iborat.
Qator ilmiy tekshirish institutlarida gazlama, trikotaj va boshqa
materiallarni lazer nuri bilan qirqish yuzasidan tadqiqotlar o‘tkazildi.
Lazer nuri bilan qirqilgan to‘shama ðrofili 138-rasmda ko‘rsatilgan.
Sintetik tolasi 60 foizdan oshmaydigan yengil va og‘ir gazlamalardan
bichiladigan kiyim detallarini to‘shamadan maxsus dasturga binoan
gazli lazer yordamida qirqib olishga mo‘ljallangan mashinalar
yaratildi. Bu mashinada sun’iy mo‘yna va zamsha materiallardan
to‘shama qilmay bir qavat qilib bichish ham mumkin (138-rasm).
Gazlamalarni kontaktsiz bichish usullaridan yana biri elektr uch-
qunlaridan foydalanish usulidir (139-rasm.). Elektr uchquni bilan
bichish usulida gazlama (1) ustiga grafit chiziq (2) chizilib, unga
elektrod (3) ulanadi. Grafit chiziqning narigi uchida yana bir
elektrod (4) bo‘ladi.
Elektrodlarga yuqori kuchlanishli tok berilsa, gazlama butun
grafit chiziq bo‘ylab qo‘yib qirqiladi. Hozirda gazlamalarni
nihoyatda katta bosim kuchi bilan otilib chiqayotgan ingichka
suv oqimida qirqish usuli ham sinab ko‘rilmoqda. Bu ham kontakt-
siz bichish usuliga oid bo‘lib, gidromanitorda bichish deb ataladi.
Biroq bichish ishlarini mexanizatsiyalashtirishdagi yuqorida
ko‘rilgan usullar tayyorlov-bichish ishlarini to‘la avtomatlashtirish
imkonini bermaydi. Shu sababli bu nihoyatda muhim sohada ilmiy
tekshirish ishlari davom etmoqda.
136-rasm.
Sirðantirib bichish
mashinasining sxemasi.
137-rasm.
Ikkita valik orasidan
o‘tkazib bichish sxemasi.

---

223