Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

12.1-rasm. O’zbekiston Respublikasi tijorat banklarining passivlari va 
depozitlari miqdorlari
26
, trln so’m 
12.1-rasm ma’lumotlaridan ko’rinadiki, O’zbekiston Respublikasi tijorat 
banklarining passivlari va depoztlari miqdorlari 2016-2018 yillarda o’sish 
tendentsiyasiga ega bo’lgan. Buning ustiga, tahlil qilingan davr mobaynida 
depozitlar jami passivlar hajmida yuqori salmoqqa ega bo’lgan. 
Yuridik va jismoniy shaxslar o’zlariga hisob-kitob va kassa xizmatlarini 
ko’rsatish uchun banklarni mustaqil ravishda tanlaydilar hamda bir yoki bir necha 
banklarda milliy va xorijiy valyutadagi talab qilib olinguncha depozit 
hisobvaraqlar hamda depozit hisobvaraqlarning boshqa turlarini ochish huquqiga 
egalar. 
Mijoz tomonidan har qanday hisobvaraq ochilayotganda bank hisobvarag’iga 
xizmat ko’rsatish shartnomasi tuziladi.
Bank hisobvarag’i shartnomasi bo’yicha yuzaga keladigan munosabatlar 
Fuqarolik kodeksi va boshqa qonunchilik hujjatlari bilan tartibga solinadi. 
Xo’jalik yurituvchi sub’ektning birinchi marta milliy valyutada ochgan talab 
qilib olinguncha depozit hisobvarag’i uning asosiy hisobvarag’i hisoblanadi. 
26
Расм муаллифлар томонидан www.cbu.uz сайти маълумотлари асосида тузилган. 
84,1 
166,6 
214,4 
36,3 
59,6 
70,0 
0
50
100
150
200
250
2016й. 
2017й. 
2018й. 
Пассивлар 
Депозитлар 

---

154 
Mijozlar qonunchilik asosida bir yoki bir necha banklarda ikkilamchi talab 
qilib olinguncha depozit hisobvaraqlari ochishlari mumkin. 
Byudjet muassasalariga hisobvaraqlar respublika yoki mahalliy byudjetlar 
hisobidan ajratiladigan mablag’larni kirim qilish va Shu mablag’lardan foydalanish 
uchun ochiladi. Bundan tashqari, byudjetdan tashqari mablag’lar uchun talab qilib 
olinguncha depozit hisobvaraqlar ochilishi mumkin. Byudjet tashkilotlariga 
jamg’arma va muddatli hisobvaraqlar faqat byudjetdan tashqari mablag’larni 
saqlash uchun ochiladi. Respublika va mahalliy byudjetlar hisobidan mablag’lar 
ajratiladigan korxonalar, tashkilotlar va muassasalarga har bir byudjet bo’yicha 
alohida hisobvaraqlar ochiladi. Mijozlar tomonidan hisobvaraqlar ochish uchun 
bankka ushbu Yo’riqnomada ko’zda tutilgan zaruriy hujjatlar taqdim qilingan 
kundan boshlab, banklar ikki bank ish kuni mobaynida ularga hisobvaraqlar 
ochishlari shart. Hisobvaraqlarning egalari hisobvaraq ochish uchun taqdim 
qilingan hujjatlarning haqiqiyligi bo’yicha javobgardirlar.Tadbirkorlik sub’ektlari 
uchun, banklarda ochiladigan hisobvaraqlar uchun to’lov miqdori eng kam oylik 
ish haqining bir karrasidan oshmasligi lozim. Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga 
hisobvaraqlar ochilgandan keyin, banklar keyingi ish kunidan kechiktirmay, 
hisobvaraqlar ochilganligi to’g’risida tegishli soliq organiga yozma ravishda xabar 
berishlari shart. 
Mijozlarning (tadbirkorlik faoliyati bilan Shug’ullanmaydigan jismoniy 
shaxslardan tashqari) hisobvaraq ochish uchun asos bo’lgan hujjatlari, bank 
hisobvarag’iga xizmat ko’rsatish shartnomasi, Shuningdek unga qilingan 
o’zgartirishlar, mijozning manzili o’zgarganligi to’g’risidagi bankka bergan xati va 
nomi o’zgarganligini tasdiqlovchi hujjatning nusxasi mijozning alohida jildi 
(yuridik yig’majildi)da saqlanadi.
Tadbirkorlik sub’ektlari (yuridik shaxsni tashkil etgan holda va tashkil 
etmagan holda faoliyat ko’rsatadigan) tomonidan milliy valyutada talab qilib 
olinguncha depozit hisobvaraqlar ochish uchun bankka quyidagi hujjatlar taqdim 
qilinadi:
a) hisobvaraq ochish to’g’risida ariza; 

---

155 
b) davlat ro’yxatidan o’tganligi to’g’risidagi guvohnomaning nusxasi; 
v imzolar namunalari va muhr izi qo’yilgan varaqcha.
Tadbirkorlik sub’ekti bo’lmagan rezident yuridik shaxslar, jumladan byudjet 
tashkilotlari tomonidan milliy valyutada talab qilib olinguncha depozit 
hisobvaraqlar ochish uchun bankka quyidagi hujjatlar taqdim qilinadi:
a) hisobvaraq ochish to’g’risida ariza
b) soliq organlari tomonidan soliq to’lovchining identifikatsiya raqami 
berilganligi to’g’risidagi guvohnomaning nusxasi;
v) imzolar namunalari va muhr izi qo’yilgan varaqcha.
Yuridik shaxsning tarkibiy bo’linmalari (vakolatxonalari, filiallari)ga talab 
qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ushbu yuridik shaxsning iltimosnomasi 
bo’yicha (iltimosnomada yuridik shaxsning soliq to’lovchining identifikatsiya 
raqami ko’rsatiladi) hisobvaraq ochish to’g’risida ariza hamda imzolar namunalari 
va muhr izi qo’yilgan varaqcha taqdim etilganda ochiladi. 
O’z faoliyatini yuridik shaxs tashkil etgan holda amalga oshirmoqchi bo’lgan 
xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga ustav kapitalini shakllantirish uchun davlat 
ro’yxatidan o’tgunlariga qadar ta’sischilar (ishtirokchilar)ning dastlabki badallarini 
kiritish uchun milliy va/yoki xorijiy valyutada vaqtinchalik (mablag’ yig’ish 
uchun) talab qilib olinguncha hisobvaraq ochilishi mumkin. 
Vaqtinchalik hisobvaraq ochish uchun vakolatli shaxs bank-ka ta’sischi 
(ishtirokchi)lar nomidan ixtiyoriy shaklda hisobvaraq ochish to’g’risida ariza 
taqdim qiladi. 
Rezident va norezident jismoniy shaxslar tomonidan milliy valyutada talab 
qilib olinguncha depozit hisobvaraqlar ochish uchun bankka hisobvaraq ochish 
to’g’risida ariza hamda shaxsini tasdiqlovchi hujjat (pasport yoki unga 
tenglashtirilgan hujjatlar) taqdim qilinadi. Hujjatdagi ma’lumotlar hisobvaraq 
ochish to’g’risidagi arizaga yoziladi.