Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

 
11.3. Tijorat banklarining emission operatsiyalarini boshqarish usullari 
Tijorat banklarining emission operatsiyalarini boshqarishda quyidagi 
usullardan foydalaniladi: 
1. Ma’muriy usullar. 
2. Iqtisodiy usullar. 
Ma’muriy usullarga quyidagilar kiradi: 
* emission operatsiyalarni rejalashtirish; 
* emission operatsiyalarni amalga oshirish siyosati, qoidaalri va me’yorlarini 
o’zida aks ettirgan ichki bank hujjatlarini ishlab chiqish. 
Emission operatsiyalarni boshqarish usullaridan foydalanish samaradorligini 
ta’minlashning zaruriy shartlaridan biri bo’lib, qimmatli qog’ozlarni 
joylashtirishda risk va daromad darajalarini to’g’ri baholash imkonini beradigan 
ishonchli ma’lumotlarning mavjudligi hisoblanadi. 
Emission operatsiyalarni boshqarish usullari quyidagilarga bo’linadi: 
* analitik usullar; 
* spetsifik usullar; 
* marketing usullari. 
Analitik metodlar emission operatsiyalar bilan bog’liq bo’lgan tendentsiyalar 
va muammolarni aniqlash imkonini beradi. O’z navbatida, analitik metodlarga 
quyidagilar kiradi: 
– guruhlash usuli; 
– qiyosiy tahlil usuli; 
– tarkibiy tahlil usuli; 
– trendli tahlil usuli. 
Spetsifik usullar emission operatsiyalar bilan risklarni kamaytirish, bankning 
resurs bazasini diversifikatsiya qilish imkonini beradi. 
Marketing usullari quyidagilardan iborat: 
* mijozlarni turli toifalari bo’yicha turkumlash; 

---

150 
* mijozlarning kartotekasini yaratish; 
* emission bank xizmatlari bozorini monitoring qilish; 
* emission bank xizmatlarini reklama qilish; 
* bank qimmatli qog’ozlarining investitsion jozibadorligini ta’minlash. 
Jahon banki ekspertlari tomonidan o’tkazilgan tadqiqotlarning natijalari 
ko’rsatdiki, tijorat banklari daromadlarining 80 foizini mijozlarning 40 foizini 
tashkil qiluvchi guruh beradi. Qolgan 20 foiz bank daromadini yana 40% mijozlar 
beradi. Qolgan 20% mijoz bankka hech qanday daromad keltirmaydi. Shu sababli, 
tijorat banklarining emission operatsiyalarini amalga oshirishda birinchi toifaga 
kiruvchi 40% mijozning hohish-istaklarini, emission bank xizmatlariga bo’lgan 
talablarini inobatga olish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Tijorat banklari xarajatlarining asosiy qismini resurslar jalb qilish bilan 
bog’liq bo’lganligi sababli resurslarning o’rtacha qiymatini aniqlash va uning 
o’zgarishiga baho berish tijorat bankining moliyaviy barqarorligini ta’minlash 
nuqtai-nazaridan muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, tijorat banklari 
emission faoliyatni amalga oshirishda bank tomonidan chiqarilgan qimmatli 
qog’ozlar bilan bog’liq bo’lgan xarajatlarning o’rtacha bahosining o’zgarishiga 
alohida e’tibor qaratishadi.