Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

11.2. Tijorat banklari tomonidan qimmatli qog’ozlarni muomalaga 
chiqarish tartibi 
Banklarning qimmatli qog’ozlarni muomalaga chiqarish orqali resurslarni 
shakllantirish bilan bog’liq operatsiyalarini ikkita guruhga ajratish maqsadga 
muvofiq.
Birinchi guruhga, tijorat banklari ustav va qo’shimcha kapitalini 
shakllantirish maqsadida aktsiya va subordinar qimmatli qog’ozlarni muomalaga 
chiqarish bo’yicha operatsiyalari, ikkinchi guruhga esa qisqa va uzoq muddatli 
resurslarga bo’lgan ehtiyojini qoplash uchun obligatsiya va ipoteka qimmatli 
qog’ozlari, depozit va jamg’arma sertifikatlari bilan bog’liq operatsiyalari kiradi.
Aktsiya va sertifikatlarning bozor bahosi banklarning ushbu bozordagi 
faoliyatini baholovchi iqtisodiy ko’rsatkich hisoblanadi.
Tijorat banklari aktsiyalari va sertifikatlarning bozor bahosi ortib borishi 
ularning oldi–sotdisiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ko’pchilik hollarda tijorat banklari 
o’z aktsiyalari va sertifikatlarining ikkilamchi qimmatli qog’ozlar bozoridagi 
bahosini oshirish maqsadida investitsion kompaniyalar orqali investor sifatida ham 
maydonga chiqishi mumkin.
Tijorat banklari aktsiyalari va sertifikatlarning bozor bahosi moliya 
bozoridagi mavjud talab va taklif asosida o’rnatiladi. Aktsiya va sertifikatlarning 
nominal va bozor bahosi o’rtasidagi farq ijobiy yoki salbiy bo’lishi mumkin. Agar 
ushbu farq ijobiy bo’lsa, tijorat banklari moliyaviy jihatdan barqaror va 
raqobatbardosh ekanligidan dalolat beradi. Mazkur holat banklarning qimmatli 
qog’ozlar orqali resurslarini oshirishga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Tijorat banklari emitent sifatida quyidagi qimmatli qog’ozlarni muomalaga 
chiqaradi: 
1. Emission qimmatli qog’ozlar (aktsiyalar, obligatsiyalar, optsionlar) 

---

148 
2. Noemission qimmatli qog’ozlar (depozit sertifikatlari, jamg’arma 
sertifikatlari) 
Qimmatli qog’ozlarni emissiya qilish 5 bosqichdan iborat: 
1. Qimmatli qog’ozlarni joylashtirish to’g’risidagi qarorni qabul qilish 
2. Qimmatli qog’ozlarni chiqarish to’g’risidagi qarorni tasdiqlash 
3. Chiqarilgan qimmatli qog’ozlarni davlat ro’yxatidan o’tkazish 
4. Qimmatli qog’ozlarni joylashtirish 
5. Qimmatli qog’ozlarni chiqarish yakunlari to’g’risidagi hisobotni davlat 
ro’yxatidan o’tkazish. 
Tijorat banklariga qimmatli qog’ozlarni chiqarishga ruxsat beradigan 
organlar: 
1. O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki. 
2. O’zbekiston Respublikasi Davlat raqobat qo’mitasi huzuridagi Qimmatli 
qog’ozlar bozorini muvofiqlashtirish va rivojlantirish markazi.
Tijorat banklari ustav kapitalini shakllantirish uchun oddiy va imtiyozli 
aktsiyalarni muomalaga chiqaradi. 
Bankning barcha aktsiyalari tartib raqami va chiqarilgan vaqtidan qat’iy 
nazar bir xil nominal qiymatga ega bo’lishi shart. 
Muomalaga chiqarilgan aktsiyalar to’liq sotib bo’linmagunga qadar yangi 
aktsiyalarni muomalaga chiqarishga ruxsat etilmaydi.
Qimmatli qog’ozlar prospekti bank Boshqaruvi tomonidan tayyorlanadi va 
Boshqaruv raisi va Bosh buxgalter tomonidan imzolanadi. 
Qimmatli qog’ozlar prospektida quyidagi ma’lumotlarning bo’lishi shart: 
1. Emitent to’g’risidagi ma’lumotlar. 
2. Emitentning moliyaviy holati to’g’risidagi ma’lumotlar. 
3. Qimmatli qog’ozlarni oldingi emissiyasi to’g’risidagi ma’lumotlar. 
Tsessiya – sertifikat bo’yicha talab qilib olish huquqidan boshqa shaxs 
foydasiga voz kechish. 
Tsedent – sertifikat bo’yicha talab qilib olish huquqidan boshqa shaxs 
foydasiga voz kechayotgan tomon. 

---

149 
Tsessionariy – sertifikat bo’yicha talab qilib olish huquqini oluvchi tomon.