Tibbiyot instituti talabalari uchun

17.2. Teri bezaklari izini tekshirish (Daktiloskopik identifikatsiyalash)
Odam teri bezaklari tuzilishi, shaxsni aynan bir xilligini o’rganuvchi, 
jinoyatchini ruyxatdan o’tkazish va qidirishni o’rganuvchi kriminalistika sohasiga 
daktiloskopiya deyiladi. Jinoyatchini ruyxatdan o’tkazish usuli, kriminalistika 
amaliyotiga, daktiloskopiya, o’tgan asrning oxirlarida kiritilgan. Dunyoda birinchi 
marta bu usul qo’llanilgan mamlakat Hindiston hisoblanadi. Rossiyaga 
daktiloskopiya 1907 yilda joriy qilingan.
Har bir shaxsning qo’l barmoqli so’rg’ichsimon bezaklari va ularning 
o’zgarmasligi daktiloskopiyaning asosini tashkil qiladi. Hozirgi davrda butun er 
sharida ikki odamning barmoq izlari bir xil bo’lmasligi aniqlanilgan. Shubha 
qilmasdan aytish mumkinki, hatto egizak chaqaloqlarning barmoq izlari ham har 
xil bo’ladi.
Ona qornidagi homilaning oltinchi oyida homila barmoqlarida 
so’rg’ichsimon shakllar to’lig’icha tashkil topadi va keyinchalik to umrining 
oxirgacha ular o’zgarmasdan qoladi. So’rg’ichsimon chiziqlarni to’liq bo’lmasligi 
(ageneziya) kuzatilmaydi.
Patologik o’zgargan teri barmoq tamg’alari vrach-ekspertlar uchun katta 
amaliy ahamiyatga egadir. Shuni eslatish zarurki, teri so’rg’ichlari ko’pgina 
umumiy hamda mahalliy kasallik jarayonlariga nisbatan umuman chidamlidir. 
Sildan barmoq oxirlari so’rg’ichsimon bezaklarini o’zgarishi (spina ventosa) da 
ba’zan barmoqlar yumshoq to’qimasi va suyaklarining chuqur destruktsiyasi 
kuzatiladi. Bunday holat panaritsiyaning keng chuqur turida ham ko’zga 
615

---

tashlanishi mumkin. Bolalarda poliomielit kasalligida barmoq terisi o’zgarishlari 
tekshirilganda ham sog’lom, ham kasal tomondagi izlarda o’zgarish topilgan. 
Bunda sog’lom tomondagi barmoq tamg’asi, falajlangan tomondagiga qaraganda 
ancha aniq ko’rinib, buning natijasida sog’lom tomondagi barmoqlar qog’ozga 
zichroq yopishadi. Maxov kasalligi bilan kasallangan hollarda barmoqlar yumshoq 
to’qimalarining ancha deformatsiyaga uchraganligi tufayli so’rg’ichsimon 
chiziqlarning progressiv emirilishi va bezaklarning butunligi buzilganligi ko’rinadi 
hamda ayrim vaqtlarda tanimaydigan darajagacha etadi (124-rasm).