Tibbiyot instituti talabalari uchun

123-rasm. Noma’lum odam murdasi tishiga qarab shaxsni 
identifikatsiyalash:
a – guruhli surat K. ismli yo’qolgan ayol maxsus belgi 
bilan belgilangan;
b – noma’lum murda boshini umumiy ko’rinishi;
c - guruhli suratda K. ismli ayol yuqori jag’idagi 
tishlarining umumiy ko’rinishi;
d – noma’lum murda yuqori jag’idagi tishlarining 
umumiy ko’rinishi;
e – solishtiriluvchi tishlarni aralashma surati. Tishlarning 
shakli, o’lchamlari va ularning oralig’ini to’liq to’g’ri 
kelishi.
613
a
b
c
d
e

---

Noma’lum murdani va suyak qoldiqlarini shaxsga aloqadorligini aniqlashda 
kattagina qiyinchiliklar tug’iladi. No’malum shaxs murdasi o’likxonaga 
keltirilgandan keyin uni suratga olinadi.
Murdani kiyimidagi va kiyimsiz holatidagi umumiy ko’rinishi oldidan va 
yonboshidan alohida holda yuzi tasvirlangan holda suratga olinadi. Kerakli 
hollarda suratga olishdan oldin murda tozalanadi. Alohida alomatlari (chandiqlar, 
tug’ma xollar, tatuirovka va boshqalar) umumiy ko’rinishda rasmga tushiriladi. 
Yuzidan gipsli niqob tayyorlanadi. Tanish uchun xarakterli murdani bo’laklangan 
ayrim qismidagi belgilar konservatsiya qilinadi va saqlanadi.
Murda boshi (yuzi) ni tashqi qoplamalari chirigan, qurigan, alanga va 
boshqalar ta’sirida jarohatlangan hollarda ularni qayta tiklash zarur. Bunda ayniqsa 
quloq suprasi qayta tiklanadi. Murdani holatiga qarab qayta tiklashning usullari 
xilma xildir.
Bundan tashqari, bunday hollarda maxsus «tanilmagan murdani kartasi» 
tuziladi va murda topilgan joyi, vaqti hamda o’lim sodir bo’lish vaqti (sud tibbiyoti 
ekspertizasi ma’lumotlari bo’yicha), shuningdek shaxsni xarakterlovchi barcha 
belgilar to’lig’icha ifodalanadi. Tanilmagan shaxslarning murdalaridan, albatta, 
barmoq izlari daktiloskopiya uchun olinadi.
Odatda, o’lgan odamni shaxsini aniqlashda uning tiriklik vaqtidagi surati 
bilan o’lgandan keyingisi solishtiriladi. Tekshirish natijasida bu suratlarda bir xil 
yoki har xil odam tasvirlanganligi to’g’risidagi savolni echishga to’g’ri keladi. 
Tiriklik vaqtida olingan suratda suratga olingan yili va vaqti ko’rsatilgan bo’lishi 
kerak. Agar aniq vaqtini belgilash imkoniyati bo’lmasa uni taxminan aniqlaniladi. 
Murdani boshini fotosuratini va bedarak yo’qolgan odamni fotosurati bilan 
solishtirma tekshiruvni kriminalist-ekspertlar o’tkazadilar. Biroq, fotosuratlarda 
odam shaxsi xossalarini ifodalovchi solishtirma belgilarni to’lig’icha aniqlashda 
tibbiy bilimlar talab qilinadi.
Shuni unutmaslik kerakki, yuzini birgina va xuddi shu qismida har xil 
vaqtda olingan bir xil odamning fotosuratini tasvirida ham farqni kuzatish mumkin. 
Ular har xil sabablarga, jumladan, yoshini o’zgarishiga, bosh kiyimini kiyish usuli 
614

---

yoki yuz mushaklarining harakati; teatr grimi tufayli qasddan o’zgartirishlar bilan 
bog’liq bo’ladi. Bundan tashqari, kasallik yoki organizmning alohida fiziologik 
holati (yuz nervining falajlanishi, homiladorlik va boshqalar), jarohatlanish va 
operatsiyadan keyingi o’zgarishlar bilan ham bog’langan bo’ladi. Shuning uchun 
ham ba’zan shaxsni fotosuratlarini bir-biriga tenglashtirishda ancha qiyinchiliklar 
tug’ilishi mumkin.