Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Funksiyaning ishorasi

Oʻz-oʻzidan oʻtadigan 

imkoniyati bor yoki 

yoʻqligi

Reaksiyaga misol

ΔH

ΔS

ΔU

­

+

­

Har qanday sharoitda 

borishi mumkin

C

6

H

6

(s)+7,5O

2

(g)= 

6CO

2

(g)+3H

2

O

---

1-kurs talabalari uchun darslik

340

+

­

+

Hech qanday sharoitda 

borishi mumkin emas

N

2

(g)+2O

2

(g)=2NO

2

(g)

­

­

±

Past haroratda borishi 

mumkin

3N

2

(g)+N

2

(g)=2NH

3

(g)

+

+

±

Yuqori haroratda borishi 

mumkin

N

2

O

4

(g)=2NO

2

(g)

Ma’lumotnomalarda koʻpgina moddalarning 298,15

0

K harorat­

dagi hosil  boʻlish entropiyasi ΔC

°

298

, entalpiyasini oʻzgarishi ΔH

0

298

 

keltirilgan. Ulardan foydalanib turli termodinamik hisoblashlar 

oʻtkazish mumkin. Misol tariqasida yana glukozaning oksidlanish 

reaksiyasini koʻramiz.

C

6

H

12

O

6

(kr) + 6O

2

 (g) = 6CO

2

(g) +6H

2

O(s)

Entalpiyasining oʻzgarishini hisoblash natijasida:

ΔH 

sist

 = ­2801,68 kJ/mol

Bunda entropiyaning oʻzgarishi ΔSsist = 259,32 J/molK

Demak, Δ

 G =

Δ

H

0

sist

 ­ T

Δ

S

0

sist

 = ­2801,69 kJ/mol – (298,15 

0

K )

[259,32 j/molK / 1000] = ­2724,4 kJ/mol.

ΔG  qiymati  katta  manfiy  ishorali  son  ekanligi,  glukozaning 

oksidlanish jarayoni oʻz­oʻzidan boradigan jarayon ekanini koʻrsa­

tadi. Biroq havoda glukoza deyarli barqaror moddadir. Bu termodi­

namikaning kamchiligini ifodalaydi, chunki u reaksiyani yoʻnalishi 

toʻgʻrisidagi ma’lumotlarni olish imkoniyatini berib, uning tezligi 

haqida hech qanday ma’lumot bermaydi.

15.8. Termodinamika va tirik organizmda 

ketadigan jarayonlar

Tirik organizmlar – ochiq sistemalar qatoriga kirib, ular tash­

qi muhit bilan energiya va turli moddalar bilan almashinadi. Bio­

kimyoviy reaksiyalar energetikasini oʻrganish, turli moddalar ener­

giyasini hayotiy energiyaga oʻtish mexanizmlarini tushunish uchun 

zarurdir.  Oziqa  moddalarning  issiqlik  hosil  qilish  xususiyatini 

aniqlash, turli sharoitdagi, jismoniy va aqliy mehnat kishilari uchun 

kerakli oziq­ovqat ratsionlarini tuzish imkoniyatini beradi.

---

Tibbiy kimyo / 1  

341

Odam organizmida yuz beradigan patologik holatlarda termo­

dinamik kattaliklarning oʻzgarishi kuzatiladi, bunda koʻp hollarda 

tana  harorati  oʻzgaradi.  Demak,  kasallik  sistema  entropiyasining 

oʻzgarishi  bilan  boradi.  Embriogenez  davrida,  regeneratsiya  jara­

yonlarida  va  xavfli  toʻqimalar  oʻsishida  sistemaning  entropiyasi  

oshib borishi aniqlangan.

15.4-jadval