Tibbiy kimyo 1 qism 22 09 2019. indd

Ba’zi ozuqa mahsulotlarining tarkibi va  

energetik qiymatlari

Oziqa 

mahsulotlari

Tarkibi 

%

Kalori­

yasi

Oqsil

lar

Yog‘lar Ugle­

vodlar

suv

Kul 

qoldig‘i Kkal/kg

Kj/kg

Javdari non

6,3

1,3

46,1

43,9

2,2

2270

9500

Bugʻdoy non

7,9

0,8

52,6

37,2

1,3

2550

10670

Grechka yor masi 

(krupa)

12,5

2,5

67,4

14,0

1,8

3510

14690

Makaron 

mahsulotlari

11

0,9

74,2

13,0

0,6

3580

14380

Shakar

­

­

99,9

0,1

­

4100

17150

Kungaboqar 

moyi (toza­

lanmagan)

­

99,8

­

0,2

­

9280

38830

Shoʻrtang 

sariyog‘

0,5

83,0

0,5

14,9

1,1

7760

32470

Sigir suti (yogʻi 

olin magan)

3,3

3,7

4,7

87,6

0,7

670

2800

Yogʻsiz suzma 

16,1

0,5

2,8

79,0

0,7

860

3600

Tovuq tuxumi

12,5

12,0

0,5

74,0

1,1

1650

6900

Baliq (issiq da 

dudlangan treska) 26,0

1,2

­

70,9

1,9

1180

4940

1 nav mol goʻshti 18,0

10,5

­

70,5

1,0

1710

7150

Kartoshka

2,0

­

21,0

75,0

1,0

940

3430

Olma

0,4

­

11,3

86,5

0,5

510

2130

---

1-kurs talabalari uchun darslik

342

Statsionar holatdagi sistemada entropiya minimumga intiladi. 

Prigojin ta’rifiga koʻra, tirik organizmlar ­ yuqori darajali tartibga 

ega boʻlgan past entropiyali sistemalar boʻlib, va demak, termodi­

namik nuqtayi nazardan beqaror sistemalardir. Entropiyaning mak­

simal qiymatga intilishi, organizmning parchalanishiga olib boradi. 

Organizm bunga qarshi ikki yoʻl bilan kurashadi.

–  Yuqori  molekular  moddalar  –  oqsillar,  yogʻlar,  uglevodlar 

kabi moddalarni oʻzlashtiradi.  Ularning entropiyasi quyi molekular 

moddalarga qaraganda past  boʻladi.

–  Tashqi  muhitda,  yuqori  molekulalarning  parchalanish  va 

oksid lanish mahsulotlari (H

2

O, CO

2

, mochevina va boshqa) ya’ni 

entropiyasi katta  boʻlgan, quyi molekular moddalarni ajratadi.

Shuning uchun ham tirik organizmlar, bir muncha vaqt ichida 

sistemaning tartibini saqlash imkoniyatiga ega boʻlib, tashqi muhit­

ga nisbatan entropiyasi minimumga ega  boʻladi.

Vaziyatli masalalar

1-masala. Odam organizmidan metabolizm mahsuloti sifatida 

ajralib  chiqadigan  ammiakning  organizmdan  chiqarib  yuborilishi 

siydikchil biosinteziga asoslangandir. Bu jarayonning issiqlik effek­

tini bevosita oʻlchash mumkin emas. Ammo uni Gess qonunidan ke­

lib chiqadigan xulosalar yordamida hisoblab topish mumkin. Agar 

ammiak, karbonat angidrid, siydikchil va suvning entalpiyasi mos 

ravishda 45.80, ­393.78, ­332.98, ­241.98   kJ⁄mol berilgan  boʻlsa, 

siydikchil hosil  boʻlishining issiqlik effektini hisoblang.

2-masala. Vodorod peroksidning hosil boʻlish issiqligini tajriba 

yoʻli bilan aniqlab  boʻlmaydi, chunki, vodorodga kislorod ta’sir et­

ganda oddiy sharoitda suv hosil  boʻladi. 

Lekin vodorod peroksidning suv va kislorodga parchalanishini 

aniqlash mumkin. Ana shu holat uchun vodorod peroksidning hosil  

boʻlish issiqligini aniqlang.

---

Tibbiy kimyo / 1  

343