Тиббий биология ва генетика Тиббиёт олийгохи талабалари учун дарслик

Шахсий профилактикаси: 1) овқат истоъмол қилишдан олдин қўлни яхши-лаб ювиш: 2) хомлигича ейиладиган сабзавот ва бошқа масаллиқларни яхшилаб ювиш; 2) пиширилган овқат ва ичиладиган сувни ёпиқ идишда сақлаш: 4) пашшаларни йўқотиш, чунки улар дизентерия амёбасининг цисталарини механик равишда ташиб юради. Жамоат профилактикаси: 1) бемор ва циста ташувчиларни аниқлаш ва даволаш; 2) жамоа умумий овқатланиш муассасаларида санита­рия ҳолатини ва овқат тайёрлаш техналогиясини назорат қилиб бориш; 3) ахоли ўртасида санитария маорифи ишларини кенг олиб бориш.
Ичак амёбаси (Entamoebacoli). Ичак амёбаси асосан одамнинг йўғон ичагида учрайди, лекин ичак деворида паразитлик қилмайдн. Шунингдек ўзидан протеолигик фермент ажратмайди, ичак деворида яралар ҳосил қилмайди. У осмотик ҳамда бактерия ва замбуруғлар билан фагоцитоз усулида овқатланади. Шу жихатдан зарарсиз ҳисобланади. Ичак амёбасини икки хил шакли маълум: циста ва вегетатив шакли, циста шакли одатда 8 ядроли бўлиши билан дизентерия амёбасидан ажралиб туради. Сув таркибида ичак амёбасини бўлиши уни ифлосланганлигидан далолат беради.
Оғиз амёбаси (Entamoebagingivalis). Бошқа амёбаларга айниқса дизентерия амёбасининг кичик вегетатив шаклига ўхшаш тузилган бўлиб, кариссга учраган тишлар юзасида, тишнинг устидага кирларда учрайди. Танасининг ўлчамн 10 - 30 мкм гача боради. У оғиз бўшлиғидаги бактериялар, лейко-цитлар билан озиқланади.


КИПРИКЛИ ИНФУЗОРИЯЛАР СИНФИ (CILIATA)

Инфузориялар синфига мансуб бир ҳужайралиларнинг танаси майда киприкчалар билан қопланган ва барча турларига ҳос иккита дифференциялашган ядро-микро - ва макронуклеуснинг бўлиши билан фарқланади. Макронуклеус - вегетатив ядро бўлиб, инфузорияларнинг ҳаёт фаолиятини бошқаради. микро-нуклеус-генератив ядро бўлиб, жинсий кўпайиш жараёнларида иштирок этади. Зич пелликуласи борлиги туфайли инфузориялар танаси ўзгармас бир шаклда бўлади. Бундан ташқари инфузорияларда ҳазм жараёнида қатнашадиган бир қатор органиодлар: oғиз - цитостом, ҳалқум - цитофаринкс, ҳазм вакуоласи ва чиқарув тешиги –цито-практ яхши ривожланган. Кераксиз суюқ моддалар қисқарувчи вакуола орқали ташқарига чиқиб кетади. Пелликула остида- ҳимоя ва хужум органоиди - трихоцисталар жойлашган.Инфузориялар жинссиз (бўлиниш - митоз йўли) ва жинсий йўл билан кўпаяди.