Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

o‘qish savodxonligini 
PIRLS 
xalqaro baholash tizimiga tayyorlashda 
fanlararo bog’liqlikni amalga oshirish, ularni fikrlash jarayonini faollashtirish, 
o’qilgan 
matnga oid shaxsiy xulosalar qila olish, xulosalarini kundalik faoliyatidagi voqea va hodisalar bilan 
bog’lash PIRLS 
xalqaro baholash 
topshiriqlarini bajarishda foydalaniladigan matnlar adabiy va 
ma’lumot xarakteriga ega bo’ldai.
Pedagogning dastlabki vazifasi o’quvchiga berilgan matn mohiyatiga tushuna olishi, matn 
mazmunidan kelib chiqib, o’quvchi oldiga qo’yilgan vaziyatdan chiqib keta olishga, mavjud 
ma’lumotdan to’g’ri oqilona foydalana olishga, zaruriy ma’lmuotni tanlay olish va foydalanishga 
o’rgatishdir 
Bu mazmundagi testlar o’quvchilarni attestatsiyaga tayyorlash bilan birga ularni real hayotga 
tayyorlaydi, to’g’ri mulohaza yuritishga, xulosa qilishga o’rgatadi. 
PIRLS testlari ochiq va yopiq variantga ega bo’ladi.
PIRLS – bu nafaqat to’g’ri javoblarni topish emas, balki tanlagan javobingni asosla, erkin 
kengaytirilgan javobni ber, kundalik faoliyat uchun eng maqbul variantni tanla degan kabi 
imkoniyatlarni beradi. 
Quyida PIRLS testidan, boshlang’ich sinf o’qituvchisi G.V. Suslovoy tomonidan taklif etilgan 
o’qish darsida foydalanish imkoniyatlarini taqdim etamiz. Bunda boshlang’ich sinf o’quvchilarining 
matnni o’qishi va tushunish sifatini baholash mumkin. 
Topshiriq. Ma’lumotli matn. Salomlashish odobi (Husayn Voiz Koshifiy). 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
354 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Salom – salomatlik ma’nosini ifodalaydi. Agar sendan necha mavridda salomlashish kerak, deb 
so‘rasalar, yeti holatda, deb javob bergin. Avvalo:yor-u do‘stlarni, aka-ukalarni ko‘rganda 
salomlashish kerak. Ikkinchi: jamoat joylariga borganingda salom berishing lozim. Uchinchi: biror 
xonadonga borsang, u yerga salom berib kirgin. To‘rtinchi: bir yerda jam bo‘lib o‘tirgan kishilar 
davrasiga kirsang, salomlashgin. Beshinchi:kishilar huzuridan turayotganingda ham salomlashishni 
unutma, uni vidolashish (xayr-u xo‘sh) salomi deyiladi. Oltinchi: maqbaraga, qabristonga borsang, 
salom ber. Yettinchi: o‘z xonadoningga kirganingda ham oila a’zolaringga salom berishni kanda 
qilma. Hammomda salom berilmaydi. Qazoyi hojatdagi kishilarga, baland ovoz bilan qiroat 
qilayotgan odamlarga salom bermaydilar. Otliq piyodaga, turgan odam o‘tirganlarga salom berishi 
lozim. Kichiklar kattalarga,yolg‘iz odam jamoat bo‘lib turganlarga salom beradi. Salom berayotgan 
kishi ochiq chehrali bo‘lishi darkor. Imo ishora bilan emas, ovoz chiqarib salomlashish kerak. 
“Salomlashish odobi” matni yuzasidan savollar. 
1. Salom qanday ma`noni ifodalaydi? A) go’zallik B) salomatlik D) mehr-oqibat E)boylik 
2. Nechi holatda salomlashish mumkin? A) 5 B) 3 D) 7 E) 8 
3. O’z honadonida ham kimga salom beriladi? 
A) do’stlariga B) ota-onasiga D) oila a`zolariga E) farzandlariga 
4. Qanday holatda salom berib bo’lmaydi? 
A) kattalarni ko’rganda B) oila a`zolariga D) hammomda E) do’stlarga 
5. Salom berishda nimalarga rioya qilish kerak? 
A) Otliq piyodaga B) turgan odam o‘tirganlarga salom berishi D) Kichiklar kattalarga E) yolg‘iz 
odam jamoat bo‘lib turganlarga salom beradi 
6. Qazoi hojatdagi kishi, namoz o’qiyotgan kishi nima uchun alik ololmaydi?
A) band bo’lganligi uchun B) imkoni yo’qligi uchun D) alik olishni bilmaganligi uchun E) qoidasi 
shunday bo’lganligi uchun. 
7.Nima uchun otliq piyodaga, turgan odam o‘tirganlarga salom berishi lozim? 
A) piyoda bo’lganligi uchun B) ot minganligi uchun D) alik olish kerakligi uchun E) qoidasi 
shunday bo’lganligi uchun. 
8. Kattalarga nima uchun salom beriladi. 
A) katta bo’lganligi uchun B) hurmat qilganligi uchun D) salom berish kerakligi uchun E) qoidasi 
shunday bo’lganligi uchun. 
9.Matn muallifi kim?
A) Husayn Voiz Koshifiy B) Yusuf Xos Hojib D) Ahmad Yassaviy G) Alisher Navoiy. 
10. Salom berayotgan kishi qanday holatda bo’lishi kerak? 
A) ochiq chehrali B) yaxshi kayfiyatda bo’lishi D) salom berishni bilishi E) gaplashish istagi 
bo’lganligi uchun.