Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

(ЕР ПЎСТИНИНГ ҲАРАКАТЛАРИ МАВЗУСИДА МИСОЛИДА)
Амонов Х.Н. –г.ф.н., ЎзДК, Тошкент, Ўзбекистон. 
Аннотация: 
Ушбу мақолада
 
дидактик ўйин технологиялари асосида ўқувчиларга ер 
пўстининг ҳаракатлари мавзуси мисолида геологик билим, кўникма, малака 
компетенцияларни шакллантириш имкониятлари баён қилинган. 
Калит сўзлар: 
Дидактик ўйин технологиялари,
 
география фанлари,
 
ер пўсти 
ҳаракатлари,
 
вулқон, геологик билим, кўникма, малака, компетенция, шакллантириш. 
Аннотация: 
В данной статье описываются возможности для студентов развить 
геологические знания, умения и навыки на примере движения земной коры на основе 
дидактических игровых технологий. 
Ключевы слова: 
Дидактические игровые технологии, географические науки, 
движения земной коры, вулканы, геологические знания, навыки, компетенции, образование. 
 Annatation: 
This article describes the opportunities for students to develop geological 
knowledge, skills, competencies on the example of the movement of the earth's crust on the basis of 
didactic game technologies.
 
Key words: 
Didactic game technologies, geographical sciences, crustal movements, 
volcanoes, geological knowledge, skills, competencies, formation. 
2020 йилнинг 31 январь куни Шавкат Мирзиёев олимлар, ёш тадқиқотчилар, илмий-
тадқиқот муассасалари раҳбарлари ва ишлаб чиқариш сектори вакиллари билан учрашиб, 

---

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
192 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
республикамизда 2020 йил Илм, маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили 
деб номланганлиги муносабати билан геология фанини ҳам ривожлантиришни устувор 
вазифа этиб белгилади. [
1
.б.1]. 
Геология фани умумий ўрта таълим мактабларида алоҳида фан сифатида 
ўқитилмасдан, балки геологик тушунчалар география фани мазмунидан ўрин олганлиги 
сабабли, географияни ўқитишда ўқувчилар томонидан геологик тушунчаларни эгаллаш ва 
уларни ривожлантириш муҳим аҳамият касб этади. 
Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш 
концепциясида ўқитиш методикасини такомиллаштириш, халқ таълими соҳасига замонавий 
ахборот-коммуникация технологиялари ва инновацион лойиҳаларни жорий этиш вазифаси 
белгилаб қўйилган [
2
.б.1-2]. 
5-синф география дарслиги 15-§ “Ер пўстининг ҳаракатлари” мавзуси мисолида 
дидактик ўйин технологияларидан фойдаланиб, ўқувчиларга геологик билим, кўникма, 
малака компетенцияларни шакллантириш имкониятлари кўриб чиқилади. [
4
.б.44]. 
5 синф ўқувчиларнинг ёш ва психологик хусусиятлари эътиборга олган ҳолда 
географияни ўқитишда дидактик ўйин технологиясидан фойдаланиш ўқувчиларнинг ўқув-
билиш фаолиятини ўйин фаолияти билан уйғунлаштиришни талаб этади.
Мазкур дарсда ўқувчиларга ер пўсти ва ундаги жараёнлар, жараёнларнинг сабаблари, 
келиб чиқиши ва оқибатлари, литосфера плиталари, уларнинг ҳаракатлари, ер ёриқлари, 
зилзила ва вулқонлар, Ер пўсти ҳаракати турлари, Ер пўстининг ҳаракатчан жойларини 
харитадан топиш, Ер пўсти ҳаракатлари, вулқонлар ва гейзерлар географияси ҳақида 
маълумот берилади.
Дарснинг самарадорлигини орттиришга замин тайёрлайдиган яримшарлар табиий 
харитаси, Ўзбекистон табиий харитаси, тоғ жинслари ва минералларнинг коллексиялари, 
зилзила ва Ер пўстининг ҳаракатлари тўғрисидаги расмлар, диафильм, кинофильм, илмий-
оммабоп адабиётлар каби ўқитиш воситаларидан фойдаланилади. 
Дaрсда ўқувчилардан кичик гуруҳлар ташкил этилиб, уларга “Ёш геологлар” мақоми 
эълон қилинади ва топшириқлар берилади. Улар топшириқ асосида мавзунинг aсoсий 
мaзмуни билaн танишиб тақдимот тайёрлашади. Дастлаб ўқувчилaр гуруҳи Литосфера, 
вулқонлaрнинг қуруқлик ҳaмдa oкeaнлaрдa тaрқaлишини муҳокама этади, сўнгра 
“Вулқонлар” жaдвaли тaҳлил қилинади. Сaйёрaмиздa вулқонлaр xилмa-xиллиги ҳaқидa 
тaсaввурлaрни бoйитиш учун ўқув видеофильми намойиш этилади. Энг кўп балл тўплаган 
кичик гуруҳ рағбатлантирилади. 
Мавзу мазмунидаги атама вa тушунчалaр: Ер пўстининг тебранма ҳаракатлари, Ер 
пўстининг горизонтал ҳаракатлари, горст, грабен, зилзила, зилзила ўчоғи, зилзила маркази, 
сейсмограф, вулқон, магма, лава, кратер, вулқон кули, ҳаракатдаги вулқон, сўнган вулқон, 
гейзер мустаҳкамланади.