|
k
,f
l
– k va l kanallar tashuvchi
chastotalari.
Tashuvchi signallarning ortogonalligini, agr bitta simvol
davomiyligi vaqtida tashuvchi signal tebranishlar butun sonini amalga
oshirsa ta’minlash mumkin. Bir necha ortogonal tebranishlarga
misollar 2.8-rasmda tasvirlangan.
2.8- rasm. Ortogonal chastotalar
T uzunlikdagi har bir uzatiladigan simvol vaqt bo‘yicha
cheklangan sinusoidal funksiya orqali uzatilishini hisobga olish bilan
bunday funksiyaning spektrini ham topish qiyin emas (2.9- rasm).
2.9- rasm. T davomiylikdagi simvol va uning spektri
Bitta simvolning uzunligi
Signal spektri
Chastota, f
Т
Т/2
105
U quyidagi funksiya orqali tavsiflanadi
bu yerda f
i
– i-nchi kanal markaziy (tashuvchi) chastotasi.
Chastotalar nimkanalining shakli ham shunday funksiya orqali
tavsiflanadi. Bunda chastotalar nimkanallarning o‘zlari bir-birlarini
qoplab qolsada, tashuvchi signallarning ortogonalliklari kanallarning
bir-birlariga bog‘liq bo‘lmasligini kafolatlashi, demak, kanallararo
interferensiyaning bo‘lmasligi muhim (2.10-rasm).
2.10- rasm. Ortogonal signallar tashuvchilarili kanallarni chastota
bo‘yicha ajratish
Ko‘rib chiqilgan keng polosali kanalni ortogonal chastotalar
nimkanallariga bo‘lish usuli multiplekslashli ortogonal chastota
bo‘icha ajratish (Orthogonal Frequency Division Multiplexing,
OFDM) deyiladi. Uning uzatish qurilmalarida ishlatilishi uchun
oldindan N-kanallarga multiplekslangan signalni vaqt bo‘yicha
berishdan chastota bo‘yicha berishga
o‘tkazadigan Fure
teskari tez o‘zgartirishi ishlatiladi (IFFT) (2.11- rasm).
Ta’kidlanganidek, OFDM usulining asosiy afzalliklaridan biri
yuqori uzatish tezligini ko‘p nurli tarqalishga samarali qarshi turish
bilan birligi hisoblanadi. Agar aniqroq aytilsa, OFDM texnologiyasi
o‘zicha ko‘p nurli tarqalishni yo‘qotmaydi, balki u simvollararo
interferensiyani yo‘qotish uchun zaminni yaratadi. Ish shundan
Chastota, f
Chastotalar kanallari
106
iboratki, OFDM texnologiyasining ajralmas qismi himoya intervali
(Guard Interval, GI) tushunchasi hisoblanadi, u simvolning boshiga
qo‘yiladigan simvolni uning tugashida siklli takrorlanishi hisoblanadi
(2.12- rasm).
2.11- rasm. N ortogonal chastotalar nimkanallarini olish uchun Fure
teskari tez o‘zgartirishini amalga oshirish
Himoya intervali ortiqcha ma’lumot hisoblanadi va bu ma’noda
foydali (axborot) uzatish tezligini kamaytiradi. Bu ortiqcha ma’lumot
uzatkichda uzatiladigan ma’lumotlarga qo‘shiladi va simvolni
qabullagichda kabul qilinishida tashlab yuboriladi, lekin aynan u
simvollararo interferensiyani vujudga kelishidan himoya bo‘lib xizmat
qiladi.
2.12- rasm. Simvolning boshlanishiga qo‘yiladigan himoya intervali
Siklli ko’chirish
107
Himoya intervalining bo‘lishi alohida simvollar orasida vaqt
pauzalarini hosil qiladi va agar himoya intervalining davomiyligi ko‘p
nurli tarqalish natijasida signalni kechikish maksimal vaqtidan ortiq
bo‘lsa, u holda simvollararo interferensiyani vujudga kelmaydi
(2.13- rasm).
Himoya intervalining davomiyligi odatda simvolning o‘zini
davomiyligining to‘rtdan bir qismini tashkil etadi.
2.13- rasm. Himoya intervali simvollararo interferensiyani vujudga
kelishiga to‘sqinlik qiladi
OFDMA texnologiyalari. OFDM modulyatsiyalashni OFDMA
- Orthogonal Frequency Devision Multiple Access ulanish tamoyili –
kanallar ortogonal chastota bo‘yicha ajratiladigan ko‘p tomonlama
ulanish aniqlaydi. Uning ma’nosi shundan iboratki, operatorning
ishlashi uchun ajratilgan butun chastota-vaqt maydoni ham chastota
bo‘yicha (15 kGs), ham vaqt bo‘yicha (0,5 ms) uncha katta
bo‘lmagan bloklarga bo‘linadi. Tarmoq bu bloklarni abonentlar
orasida ularning ehtiyojlari va tarmoqning imkoniyatlariga bog‘liq
ravishda taqsimlaydi. Shunday qilib, resurslardan maksimal samarali
foydalanish ta’minlanadi (2.14- rasm) [14].
OFDMAda foydalanuvchilar chastotalar nimtashuvchilarini va
vaqt
slotlarini
birgalikda
ishlatadi.
Bunday
yondashish
multifoydalanishlik
ajratilishini
oshiradi,
kanallarni
foydalanuvchilarga biriktirilishini rejalashtirishda erkinlikni va bir
necha boshqa, lekin ishlatilishidagi muhim afzalliklarini oshiradi.
OFDMAning ishlatilishi har ikkala yo‘nalisharda sarlavhani uzatish
kabi ayrim qo‘shimcha sarflarni talab qiladi, chunki qabullagich ham
Birinchi simvol
Ikkinchi simvol
Ichki simvolli hudud
Маksimal
kechikish
Agar GI bo’lmasa, simvollararo
interferensiya vujudga keladigan
hudud
108
foydalanuvchiga qaysi chastotalar nimtashuvchilari biriktirilganligini
bilishi kerak.
2.14- rasm. OFDMA – modulyator
Do'stlaringiz bilan baham: |
