Texnologiya ta’limi praktikumi fanidan o’quv uslubiy majmua

9-rasm. Sirtlarni andaza yordamida tekshirish
BRUSOK TAYYORLASH.
Brusok tayyorlash. (randalash mashqi) 1-tyexnologik kartada ko’rsatilgan kyetma-kyetlikda olib boriladi. Brusokka mos yog’och tanlashda randalashni xisobga olgan xolda ma’lum qoyim qoldirib, masshtabli linyeyka yordamida ryejalanadi va kyerakli o’lchamda arralab olinadi. «Byet» hosil qilishda brusokning birinchi randalanadigan tomoni tyekisrroq, tozaroq, kam myexnat talab etadigan biror enlik tomoni tanlanadi. Talab etilishiga qarab bu tomon shyerxyebyel, taxta randa, jips randa yordamida randalanadi va uning tyekisligi tyekshiriladi. Tyekislik quyidagi usullar bilan tyekshiriladi masshtabli yoki kontrol linyeyka yordamida tyekshish Lineyka taxtaga rasimda ko’rsatilganidek diagonallar boyicha joylashtirilib lineyka bilan taxta orasidan nur ko’rinishi yoki ko’rinmasligiga qarab sirtning tekisligi haqida hukum yuritiladi; Kontrol brusok yordamida tekshirish. Kontrol brusokni taxtaning ikki uchiga qoyib, ularning bir-birlariga parallyel xolda bir tyekislikda yotish-yotmasligini kuzatish bilan sirtning tyekisligi haqida hukm chiqariladi; byevosita ko’z qiri bilan tyekshirish. Uquvchilar randalashni o’rganib, tyekislikni tyekshirish xususida yetarli malaka xosil qilganlaridan so’ng byevosita ko’z qiri bilan qarab tyekshirishga o’rgatiladi. Yuqoridagi usullar bilan tyekshirilgan sirtning tyekisligi ta’minlanib unga ishonch xosil qilingandan so’ng sirtga qalam tortiladi. Sirtiga qalam tortilgan tomoni «byet» dyeb yuritiladi. Qolgan tomonlarni randalash, o’lcham olish, ryejalash va tyekshirish «byet»ga nisbatan olib boriladi. «Yordamchi byet» hosil qilishda brusokning kam myexnat talab etadigan, tyekisroq qirrasi (chyeti) tanlanadi va talab etishiga qarab shyerxyebyel, taxta randa va japs randa bilan randalanadi. Uning tyekisligini ko’z qiri bilan qarab «byet» bilan yoki chyetining o’zaro kyesishishidan hosil bo’lgan qirraning to’g’ri chiqishi orqali tyekshiriladi. Yon chyetining «byet»ga nisbatan to’g’ri burchakliligi guniya yordamida tyekshi­riladi .Yon chyetining tyekisligi va «byet»ga nisbatan to’g’ri burchak­liligi (guniyaliligi) tyekshirilib ishonch hosil qilingandan so’ng unga ham qalam tortiladi. Bu bilan «yordamchi byet» hosil qilinadi. Brusokning enini rostlash (ikkinchi chyetini randalash).uchun xatkashni kyerakli o’lchamga sozlab, «yordamchi byet»ga nis­batan «byet»ga va orqa tomonga ryeja chizilib, taxta yon chyetidan randalanadi. Agar taxtaning eni ortiqcha bo’lsa, uni chopib tashlanadi yoki tilib olinib so’ng randalanadi. Uning tyekis­ligi ko’z qiri bilan, «byet»ga nisbatan to’g’ri burchakliligi gu­niya yordamida tyekshiriladi. Brusokning qalinligini rostlash (orqa tomonni randalash) uchun xatkashni ulchamga sozlab, uni «byet»ga nisbatan yurgiziladi va taxtaning ikkala chyetiga va qirqimlariga ryeja chiziladi. Randalash orqa tomondan ryeja chizig’igacha davom ettiriladi. Orqa tomonning tyekisligi tyekshirilmaydi Taxtaning qarab randalanadigan tomonlarning kyetma-kyetlgi ko’rsatilgan tartibda tekislanadi.
Brusokning uzunligini rostlash uchun linyeyka bilan kyerakli ulcham byelgilanib, guniya yordamida ryejalanadi, so’ngra sirkquvchi arra bilan arralanadi.
10–mavzu. Birikmasiz egri chiziq shaklidagi buyumlar tayyorlash texnologiyasi (2 soat)

Ishdan maqsad: Ish usullarini o’rganish va malaka hosil qilish. Yog’och material lari dan buyumlar tayyorlashda xavfsizlik texnikasi qoidalari.