Texnik vositalar va ularning rivojlanib borish tendentsiyalari

KOMPYUTER AVLODLARI 
Nutqimizda ―avlod‖ atamasi yuqori texnologiyalar asosida kompyuter 
sanoatining o‗sishi uchun asosni ta‘minlaydi. Dastlab, u apparat texnologiyalari 
farqlash uchun ishlatilgan, keyinchalik har ikki apparat va dasturiy ta‘minot 
texnologiyalaridan farqlash uchun kengaytirildi. 
Atamalarda kompyuter avlodlariga murojaat qilish iste‘molga 1964 so‗ng keng 
kira boshladi. Hozirgacha kompyuterlarning 5 avlodi ma‘lum. Quyida biz uning 
aniqlash xususiyatlari bilan birga har bir avlodga tafsif beramiz. Turli avlodlar 
orasidagi ba‘zi o‗xshashliklar mavjud bo‗lsa-da, har bir ko‗rsatilgan taxminiy davr 
odatda qabul qilinadi. 
Quyidagi ta‘rifda siz bir qancha yangi atamaga duch kelasiz. Keyingi boblarda 
bu atamalar bilan batafsil shug‘ullanamiz. Xozir esa kompyuterlarning besh avlodi 
davomidagi yirik o‗zgarishlar va texnologiyalar batafsil tushuntirish emas balki 
ularning ta‘rifini keltirishdir. Shunday ekan, bu bo‗limda kitobdan olinishi mumkin 
bo‗lgan barcha ma‘lumotlarning qisqacha ta‘rifi keltiriladi.
Birinchi avlod (1942-1955).
Birinchi kompyuterlarida o‗sha paytlarda elektron kommutasiya qurilmasi 
sifatida vakuum trubkalaridan foydalanilgan. Vakuum trubkalari mo‗rt shishadan 
yasalgan, elektronika manbai sifatida metall tolalardan foydalanilgan. U elektron 
signallarni nazorat qilishi va kuchaytirishi mumkin bo‗lgan. Bu o‗sha paytlardagi 
yagona tez ishlovchi elektron qurilma hisoblangan. Bu vakuum trubkalari 
(lampalar)dan qurilgan kompyuterlar hisob-kitoblar millisekund ichida bajargan va 
birinchi avlod kompyuterlari sifatida tanilgan.
Birinchi avlodning ko‗pchilik kompyuterlari buyruqlarni ma‘lumotlar bilan birga 
kompyuter xotirasida saqlab qolish prinsipi bo‗yicha (dasturni saqlash qo‗yish 
konsepsiyasi) shunday tarzda ishlaydiki, ular dasturni insonning aralashuvisiz 
avtomatik tarzda bajara oladilar. Bu kompyuterlar xotirasi uchun elektromagnit 
reledan foydalanilgna, foydalanuvchilar esa hamma ma‘lumotlar va ko‗rsatmalarni 
tizimga perfokartalarda kiritganlar. Yuqori darajali dasturlashtirish tili bo‗lmaganligi 
bois dasturchilar yo‗riqnomani mashina va yig‘ma til asosida yozganlar. Chunki 
mashina va montaj tilida ishlash qiyin bo‗lib, ushbu birinchi kompyuterlarni qanday 
dasturlashni uncha ko‗p bo‗lmagan mutaxassisliklargina tushunar edilar. 
Birinchi avlod kompyuterlarining o‗ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat 
edi: 
1.
Ular o‗z davrining eng tez hisoblash uskunalari edi. 
2.
Ular o‗lcham jihatidan juda ulkan edilar, bu esa o‗rnatish uchun katta 
xonalarni talab qilar edi. 

---

3.
Ular minglab vakuum lampalardan foydalanishar, ular esa katta miqdorda 
issiq chiqarar va tez-tez kuyib qolardi. Shu tariqa bu kompyuterlar joylashgan binolar 
zarur holat sifatida kondisioner bilan jihozlanishi kerak edi. 
4.
Har bir vakum lampa yarim vatt atrofida quvvat sarflardi. Kompyuter odatda 
o‗n ming vakuumli lampalardan tashkil topgani bois, bu kompyuterlarning iste‘mol 
qiladigan quvvati juda yuqori bo‗lgan. 
5.
Vakuum lampalari elektr o‗tkazgich tolalaridan foydalangani uchun ularning 
xizmat muddati cheklangan bo‗lgan. Kompyuter minglab vakuum lampalaridan 
tuzilgan uchun u tez-tez ishdan chiqib turgan.
6.
O‗rtacha ish vaqtining kamligi sababli bu kompyuterlar doimiy texnik xizmat 
ko‗rsatishni talab qilgan. 
7.
Bu kompyuterlardagi minglab alohida tarkibiy qismlar elektron sxemalarda 
qo‗lda yig‘ilar edi. Shu tarzda bu kompyuterlarning sanoat ishlab chiqarilishi qiyin va 
o‗ta qimmat edi. 
8.
Bu kompyuterlarni dasturlash va ulardan foydalanish qiyin bo‗lgani bois 
tijoratda ulardan foydalanish cheklangan edi.