Termiz davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya va sport nazariyasi kafedrasi

2. Gimnastika jihozlarida asosiy mashqlarni bajarish texnikasi va ularni o„rgatish 
usullari Sport gimnastikasida yakkacho‗p shunday jihozki, unda faqat tebranish, siltanish 
mashqlari bajariladi. Shuning uchun gim nastning mahorati uning mushak quvvatini kam sarf 
qilib, o‗zining harakat kuchidan oqilona foydalanishdan iborat bo‗ladi. Biroq panjalarni bukish 
uchun ancha yuqori bo‗lishi kerak, chunki katta ko‗lamdagi tebranish mashqlarini bajarishda 
hosil bo‗ladigan va gimnastni yakkacho‗pdan uzishga 
intiladigan 
markazdan 
qochuvchi 
harakat 
kuchi   hosil  bo‗ladi. Yakkacho‗pning o‗qi (gorizontal, dumaloq 
metall shaklida) gimnast aylanma harakatlar bajaradigan mavjud (haqiqiy) temirdan iborat. O‗qni 
ushlashning besh usuli bor: 
a) 
ustidan ushlash: osilish holatida kaftlar pastga qaratilgan boladi; 

---

99 
 
b) 
pastdan ushlash: shu holatda har ikki qo‗1 ham oxirigacha supinatsiya qilingan 
bo‗lib, kaftlar yuqoriga qaratilgan, katta barmoq tashqariga qaratilgan bo‗ladi; 
d) 
har xil ushlash: bir qo‗1 – yuqoridan, ikkinchisi – pastdan ushlagan bo‗ladi; 
e) 
teskari ushlash: har ikki qo‗l ham oxirigacha pronatsiyalangan kaftlar 
gimnastning o‗ziga qaratilgan, katta barmoqlar tashqariga qaratilgan bo‗ladi; 
f) 
chalishtirib ushlash: kaftlarning ichki yuzalari tashqariga qaratilgan, bilaklar 
kaft-bilak bo‗g‗ini oldida bir-birining ustiga chalishtirilgan, kichik barmoqlar birbiriga tegib turib, 
katta barmoqlar tashqariga yo‗naltirilgan bo‗ladi. 
Yuqorida ko‗rsatib o‗tilgan ushlash usullari ushlash kengligi bilan ham farqlanadi. Ustidan 
ushlaganda  kaftlar  orasidagi  masofa  yelka  kengligidan  kichik  bo‗ladi.  Pastdan  ushlaganda  – 
yelkalardan biroz kengroq;  har xil ushlaganda  –  taxminan  yelka kengligida; teskari ushlashda  – 
ko‗pincha  yelkadan  kengroq  (ammo  shaxsiy  bo‗ladi,  chunki  avval  yelka  bo‗g‗inining 
harakatchanligiga  bog‗liq)  bo‗ladi.  Ushlashning  barcha  hollarida  katta  barmoq  qolgan  to‗rt 
barmoqqa qarama-qarshi joylashadi. 
Hozirgi davrda yakkacho‗pda bajariladigan mashqlar kishini hayratda qoldiradi, chunki ular 
hech  to‗xtamasdan,  qaltis  vaziyatda  bajariladi.  Bu  hoi,  hatto,  sport  gimnastikasini  yaxshi 
tushunmaydigan kishiga ham,  yaxshi gimnastga ham xatosiz harakatlar uyg‗unligini, dadillikni, 
o‗z harakatlarini fazo va (tayanch holda) dastakli otda boshqara olish kabi sifatlarni ko‗ra olish 
imkoniyatini beradi. Yakkacho‗pda bajariladigan asosiy mashqlar quyidagilardan iborat: 
-  baland  yakkacho‗pdagi  bu  holat  beistisno  hamma  mashqlarni  boshlash  uchun  dastlabki 
holatdir.  Osilishda  tananing  to‗g‗ri  holati  yetarli  ko‗lamda  tebranishni  boshlash  va  keyinchalik 
siltanish uchun, ayniqsa, muhimdir. Osilish holatida gimnastning tanasi  maksimal  to‗g‗rilangan 
bo‗lishi kerak. Bunga ko‗krak-o‗mrov va yelka bo‗g‗inidan cho‗zilish, shuningdek, bel qismidagi 
mushaklarni  bo‗shashtirish  orqali  erishiladi.  Tirsak  bo‗g‗inlari  ham  to‗g‗rilangan,  lekin 
taranglashmagan bo‗lishi zarur. Oyoqlar tos-son va tizza bo‗g‗inlaridan to‗g‗rilangan, oyoq uchlari 
cho‗zilgan  va  juftlashtirilgan  bo‗ladi.  Osilish  holatiga  quyida  bayon  etiladigan  ko‗rsatmalarga 
rioya qilgan holda yaxlit o‗rgatish usuli bilan o‗zlashtirish lozim. 
Tana pastki qismlarini tarbiyalashda uning to‗g‗ri holati zarur bo‗lgan mushak guruhlarini 
tarang tortish orqali erishiladi, bu esa tebranish davomida ham saqlanadi. 
Osilish holatida bukilish yoki yozilish (kerishish) taqiqlanadi. Ko‗pincha boshning noto‗g‗ri holati: 
orqaga yoki oldinga tashlash, ko‗krakka engashtirish bu xatoliklarga sabab bo‗ladi. To‗g‗ri holatda 
bosh ham to‗g‗ri tutiladi va u qo‗llar orasida bo‗ladi.