Termiz davlat universiteti botanika kafedrasi

Dializ. Dializ yordamida birikmalardan (tuzlardan, qandlardan) tozalanadi. Shu sababli dializ oqsillarni tozalash etaplaridan biri hisoblanadi.

Oqsillar kimyoviy xossalariga ko’ra amfoter moddalar hisoblanadi, ularning molekulasida erkin karboksil va amin guruhlari bor. Oqsillarni kislotali xossalari polipeptid zanjirlari oxiridagi karboksil guruhlariga va dikarbon aminokislotalar hisobiga namoyon bo’ladi. Kislotali muhitni hosil qilishga tarkibidagi fenol gidroksilini tutuvchi tirozin va sulfgidril guruhlarini tutuvchi aminokislotalar ta’sir qiladi. Oqsillarni ishqoriy xossalari amin, imin aminokislotalarning guruhlari hisobiga ro’y beradi.

Ham manfiy, ham musbat zaryadli guruhlar mavjudligi tufayli oqsillar ham aminokislotalarga o’xshab amfoterlik xususiyatiga ega. Shuning uchun oqsillarni taxminan shaklida yozish mumkin. Suvli eritmada oqsillarning ishqor va kislota guruhlari orasida protonlarning ko’chishi tufayli, tarkibida ko’p va guruh tutuvchi amfion hosil bo’ladi. Agar manfiy va musbat zaryadlarning soni teng bo’lsa, oqsil molekulasining zaryadi amaliy jihatdan nolga teng bo’lib, elektr moydonida xechqayoqqa siljimaydi.

Ishqoriy muhitda oqsillar ortiqcha-COOH-guruhlariga ega bo’lib, anion rolini o’ynaydi. Masalan, natriy ishqori bilan oqsillarning natriyli tuzi hosil bo’ladi.

Aksincha, kislotali muhitda Oqsil ortiqcha guruhlariga ega bo’ladi va musbat ion sifatida katodga qarab harakat qiladi: Amfionlar shaklida Oqsil molekulasi zaryaddan mahrum bo’ladi va bunday kolloid zarrachalar eritmada turg’inligini yo’qotadi. Oqsillarning musbat va manfiy zaryadlarining yig’indisi nolga teng bo’lib, elektr maydonida na katod na anod tomonga siljimaydigan pH oqsillarning izoelektrik nuqtasi deb ataladi. Turli oqsillarning izoelektrik nuqtasi pH ning har xil o’lchamiga to’g’ri keladi, chunki Oqsil molekulalarida ishqor va kislota xarakteriga ega bo’lgan guruhlarning soni bir-biriga teng emas, pH ning turli ko’rsatgichlarida ularning dissotsiyalanish darajasi baravarlashib, molekula, umuman, elektroneytral holatga keladi. Masalan, kazenning pH-4,7; tuxum albuminning oqsili-4,8; jelatinniki-4,9; zein (jo’xori oqsili) niki-6,2 ga teng. protaminlar va gistonlarning izoelektrik nuqtasi kuchsiz ishqoriy muhitga to’g’ri keladi.

Oqsillarning izoelektrik nuqtasida cho’kmaga tushirishni tezlatish uchun suvni tortib oluvchi moddalar (s’irt, atseton, efir) yoki tanin qo’shiladi. Organik erituvchilar Oqsil makromolekulasining suv qobig’ini buzib yuboradi, masalan, tanin bilan azotli geterotsiklik guruhlari suvda erimaydigan birikmalarni hosil qiladi.
Reaktivlar: a) osh tuzi qo’shilgan tuxum oksili eritmasi, B) 0,5%-li kumush nitrat, v) 10%- li nitrat kislota, g) 10%-li o’yuvchi natriy, d) 1%-li mis sulfat.