Termiz davlat universiteti biologiya kafedrasi

17-rasm. Fotosintez jadalligini aniqlaydigan qurilma

O’simlik bilan o’tkazilgan tajribada, avvalo shtativga o’rnatilgan barg kamerasi ichiga tuvakdagi o’simlikning bargidan 1-2 tasi joylashtirilib, rasmdagidek qurilmalar bir-biriga ulanadi, so’ng barg kamerasi sun’iy yoki quyosh yorug’ligiga qo’yiladi. Vaqtni belgilab qurilma ishga tushiriladi. Buning uchun qisqichlar navbat
bilan ochiladi: 1) aspiratordan tashqariga suv chiqadigan naydagi qisqich; 2) aspirator va yutgich orasidagi nayning qisqichi; 3) barg kamerasi bilan yutgich o’rtasidagi qisqich. Tajriba 30 daqiqa davom etadi. Tajriba vaqti tugagandan so’ng qurilmaning ishi to’xtatiladi (qisqichlar teskari tartibda yopiladi). Shundan so’ng ishqorni titrlashga kirishiladi. Hamma ishqorni birdaniga titrlash ham mumkin yoki 20 ml dan olib titrlasa ham bo’ladi. Titrlashdan oldin ishqor ustiga 1-2 tomchi fenolftalein tomiziladi va 0,1 n HCI bilan titrlanadi. Shunday tajriba o’simliksiz ham takrorlanadi.
Fotosinez jadalligini quyidagi formula bilan hisoblanadi:
_F= (а  ь)K.2,13.60
s.t
Bunda F – fotosintez jadalligi, ya’ni 1 soatda 1 dm² barg yuzasida o’simlik tomonidan yutilgan CO₂ mg hisobida;
a – tajriba variantidagi ishqorni titrlash uchun sarf bo’lgan kislota miqdori (ml).
b – nazorat (o’simliksiz) variantdagi ishqorni titrlash uchun sarflangan kislota miqdori (ml).
K – titr to’g’rilagich (koeffisiyent) (10 ml ) NaOH ni titrlash uchun sarflangan 0,1 n

HCI ning nisbati
HCI NaOH

2,13 – 1 mg CO₂ning 1 ml 0,1 n HCI teng bo’lgan ekvivalenti;
S- barg yuzasi, sm² hisobida;
t – tajriba davom etgan vaqt (min);
60 – minutni soatga aylantirish koeffitsiyenti; 100 – sm² ni dm² ga o’tkazish koeffitsiyenti.

Vazifa:

1. 
   Fotosintez jadalligini aniqlash uchun qurilma tuzish.
   
2. 
   Turli o’simlik barglarida CO₂ning yutilish tezligini aniqlash.
   
3. 
   Fotosintezda ishtirok etgan barg sathini aniqlash.
   
4. 
   Olingan natijalar asosida formula bo’yicha fotosintez jadalligini hisoblab chiqish va xulosa.
   

19.