Temperaturani o‘lchash O‘lchash usullari

Elektr mashinalari aylanuvchi qismlarining temperaturasini o‘lchash 
xususiyatlari. 
Aylanuvchi qismlarning temperaturasini o„lchash, indikatorga 
sirpanuvchi elektr kontakt yoki kontaktsiz bog„lana oladigan o„lchov datchiklari 
bilan amalga oshiriladi. Bir marttalik o„lchagichlardan foydaanish mumkin. 

---

Sirpanuvchi elektr kontaktli tepmoo„zgartkichlar ko„ntakt xalqalari va 
schetka yoki suyuq metall ko„ntaktlari orqali o„lchov asboblariga ulanadigan 
termoparalar, qarshilik termometrlari yoki termorezistorlar ishlatilishi mumkin. 
Sirpanish kontaktidan foydalanganimizda oxirgi zonasida kommutatsiya EYKsi 
hosil bo„ladi. Kontakt qarshiligi temperatura, namlik, tebranish, aylanish tezligi va 
boshqa factorlarga juda bog„liq. Aytilgan faktorlarning eng kam ta‟siri suyuq 
metall ko„ntaktlari qo„llanilganda seziladi. 
Sirpanish ko„ntaktlari tayyorlash jarayonuda ham, ishlatilinayotganda ham 
tekshiruvni talab etadi, bu ularni ishlatishni birmuncha qiyinlashtiradi. Bundan 
tashqari, elektr mashinalarnig qator modifikasiyalarida qo„shimcha schetka–
kontaktlarni o„rnatish uchun joy ajratilmagan. 
Termoo„zgartkichdan o„lcho„v uskunasiga kontaktsiz ma‟lumotni etkazib 
berish induktiv, sig„im yoki СВЧ–aloqa yordamida amalga oshiriladi. Rotor 
issiqlik nurlanishini o„lchashga asoslangan, ko„ntaktsiz temperaturani o„lchash 
usuli keng tarqalgan. 
Induksion aloqa havo yoki ferromagnit o„zakli aylanuvchi transformator 
orqali amalga oshirilishi mimkin. Aylanuvchi g„altak qarshilik termometri yoki 
termorezistorga, qo„zg„almasi esa ko`priksimon o„lchov sxemasiga ulangan. 
Ko`priksimon o„lchov sxemasi o„zgaruvchan tok manbaidan ta‟minlanib turadi. 
Sig„im 
aloqa 
qo„llanilganda 
kondensatorning 
(odatda 
silindrik) 
qoplamalaridan bittasi aylanuvchi, ikkinchisi esa qo„zg„almas bo„ladi. 
Kondensatorning quvvatlanish yoki quvvatsizlanish vaqti va uning toki 
kondensatorning 
aylanuvchi 
qoplamasiga 
ulangan 
termoo„zgartkichning 
qarshiligiga bog„liq bo„ladi. 
Termoo„zgartkich sifatida, Kyuri nuqtasi elektr mashina aylanuvchi 
rotorining nazorat qilinadigan elementi chegaraviy ruxsat etilgan temperaturasiga 
mos keladigan datchik o„zagini materiallari ham ishlatilinadi. 
СВЧ–aloqa kamdan kam ishlatilinadi va rotorga o„rnatilgan kichkina СВЧ–
rezonatorlari orqali amalga oshiriladi. Issiqlik kengayishi natijasida temperatura 
o„zgarganda, rezonator chiziqli o„lchami va uning rezonans chastotasi ham 

---

o„zgaradi, bu qo„zg„almas chastota qabul qiluvchi (chastotomer) orqali tutiladi. 
Chastotomer darajalash shkalasiga ega yoki mahsus darajalash jadvali bilan 
ta‟minlangan yoki chastotani aniq qiymatiga qarab temperaturani aniqlash egri 
chizig„iga ega bo„ladi. 
Issiqlik nurlanishi yordamida elektr mashinalarning aylanuvchi qismidagi 
temperaturani o„lchash faqat to„lqin uzunligi 5 mkm atrofida bo„lgan nur qabul 
qiluvchi uskunalar bilan (hususan oltingo„gurtli qo„rg„oshin bazasida) paydo 
bo„ldi, bu to„lqin uzunligi 100 
0
C atrofidagi kam qizigan temperaturaga ega 
bo„lgan qismlarning nurlanishiga tengdir. Aylanuvchi qisimlarning temperaturasini 
ko„ntaktsiz o„lchash uchun, sanoatda ko„p ishlab chiqaziladigan, standart 
fotoelektrik pirometrlar va teplovizorlardan foydalanish ham mumkin.