Temperaturani o‘lchash O‘lchash usullari

O`rnatiladigan temperatura datchiklari usuli. 
Bu usul qo„llanilganda, 
datchiklar(termoparalar, qarshilik termometrlari yoki termorezistorlar) elektr 
mashinaga faqatgina sinov vaqtida o„rnatilinadi. O„rnatilish joylari – chulg„amning 
tirsak qismlari yoki aktiv po„latning yuzasidan kamida 5 mm chuqurlikdagi alohida 
plastinkalari orasida bo„ladi. Bundan tashqari, datchiklar boshqa temperatura eng 
yuqori qiymatga etishi kutilayotgan joylarga ham o„rnatilishi mumkin. O„lchovlar, 
huddi oldingi usuldagidek o„tkaziladi. 
Termoo‘zgartkichlarning xarakteristikai.
Termoparalar ikkita har xil 
o„tkazgich yoki yarim o„tkazgichlarning uchlari bir biriga ulangan zanjirlar bo„lsa 
(elektrodlar) va ulangan joylarida har xil temperaturaga ega bo„lishsa, bu tizimda 
termo EYK paydo bo„ladigan termoelektr hodisasidan foydalanadi. Qachonki 
ulangan joyida kichik temperatura farqi paydo bo„lganda termoEYKni 
temperaturalar farqiga proporsional deb hisoblashimiz mumkin.
Sanoat termoparalari uchun quyidagi termoelektrod materiallari qo„llaniladi: 
TПП tipli termopara – platinorodiy (10% rodiy) – platina, ТПР tipli termopara - 
platinorodiy (30% rodiy) – platina, ТХА tipli termopara – xromel – alyumel, ТХК 
tipli termopara – xromel-kopel. Keltirilgan termoparalar tiplari uzoq 
ishlatilgandagi temperatura chegaralari quyidagini tashkil qiladi: ТПП uchun – (-

---

20) dan +1300 
0
C gacha, ТПР uchun– (-50) dan +1600 
0
C gacha, ТХА uchun – (-
50) dan +1000 
0
C gacha, ТХК uchun– (-50) dan +600 
0
C gacha. Termoparalardagi 
issiq holda kavsharlash 100 
0
C da va so„vuq holda kavsharlash 0 
0
C dagi termo 
EYK ning qiymatlari: TПП tipli termopara uchun – 0,64 mV, ТХА tipli termopara 
uchun – 4,1 mV, ТХК tipli termopara – 6,9 mV. (-50)
0
C dan kichik bo„lgan 
temperaturalarni o„lchash uchun mis-konstant (-270 
0
C gacha) va mis-koppel
(-200 
0
C gacha) termoparalar ishlatilinadi.
Ta‟kidlab o„tishimiz kerakki, termopara kavsharlash joyi temperaturasini 
emas, balki bu temperaturani, o„lchov qurilmasi ulanadigan qarama-qarshi juft 
eletrodlar temperaturasiga nisbatan oshishi o„lchanadi, shuning uchun o„lchovdan 
oldin sovuq uloq o„rnatilgan joyni termoparasini bilishimiz kerak yoki datchik 
tarkibiga “sovuq” uloqning temperatura kompensatorini kiritishimiz kerak.