Tema: Viruslardiń tiykarǵı qásiyetleri, virus saqlawshı material menen islew qaǵıydaları hám qawipsizlik texnikası

12.TEMA: Óstirilgen kletkalar hám olardın' túrleri


O'stirilgen kletka - Kóp kletkalı organizmnen alınǵan hám jasalma sharayatta organizmden sırtda bólek jasap atırǵan hám kóbeyip atırǵan kletkalar bolıp tabıladı. Kletkanı ósiriw usılı ótken asrdin' 40 -jıllarından baslap, tabıs penen rawajlana basladı. Buǵan antibiotiklerdin' ashılıwı sebep bolıp, o'stirilgan kletkaǵa bakterial infeksiyanin' juǵıwına shek qoyıldı.
Xuang (1943) hám Enders (1949 ) jılda viruslardı kletkalarda ósiwi nátiyjesinde kletka strukturasın ózgeriwi yaǵnıy (sitopatik effekt) shaqırıwın anıqladi. viruslardı kletkada artıwın jáne bul arqalı virustı indikatsiyalaw múmkinligine hám aqır-aqıbetde Dal'bekko hám Fogt (1952) tripsinlaw usılın hám jalan qatlı kletkanı ósiriw usılın usınıs etti. Virusologiya ámeliyatında tómendegi o'stirilgan kletkalar isletiledi.
1. Baslanǵısh - tripsinda qayta islengen kletkalar
Organ yamasa toqımalardan alınǵan tek jalan qat bolıp ósip atırǵan kletkalar bolıp tabıladı. O'stirilgan kletkalardı qálegen haywan yamasa adam organınan yamasa toqımasınan (hámilesinen) tayarlaw múmkin. Ílajı bolǵanınsha hámile toqımalarınan yamasa organlardan tayarlansa, kletkalardin' ósiw múmkinshiligi kúshli boladı. Sonın' ushın kóbinese, jas haywanlardan búyrek, ókpe, teri, timus, ha’milenin’ testikulalari alıp isletiledi. Baslanǵısh kletkanı alıw ushın saw haywan ziyanlang’annan soń 2-3 saat qoralı qoylar -topırına tiyisli organ hám toqımaları alınıp úlkenligi 1-4 mm ge shekem maydalanadı hám tripsin, pankreatin, kollogenaza fermenti menen ishlow beriledi.
Fermentler kletka aralıǵindaǵı elementlerdı buzip kletkalardı jalǵız halǵa keltiredi. Jalǵız haldaǵı kletkalardı azıq ortalıqqa salınıp 370 C ósiriwge qóyıladı. Kletkalar probirka matras diywallarına jabısqan halda bólıne baslaydı.
Kletkanin' ósiw dáwiri bir neshe fazalardan ibarat : adaptaciya, logarifmik ósiw statsionardaǵı hám kletkanin' tozıwı sebepli óliwi. Kletka ósiw dáwirinde shıyshenin' pútkil barlig'in jawıp alǵannan keyin bir-birine tiyiwi nátiyjesinde bóliniwden toqtaydı. Ídıs ishine bir kletka qalıńlıǵında qabat payda bolıp, buǵan jalan qatlı ósiw dep ataladı. (36 -38 súwretler).
Azıq ortalıǵı kletkanin' jasaǵıshlıq waqtında ajıratıp shıǵarǵan ónimler menen pataslanıwı esapqa alınıp, almastırıp turıladı. Jalan qatlı ósiw ozınin' jasaǵıshlıǵın 7-21 kún dawamında saqlap turadı. viruslardı ósiriw ushın jas o'stirilgen kletkalar isletiledi
Subkulturalar - virusologiya ámeliyatında baslanǵısh kletkalar o'stirilgen matraslardin' shıyshe diywalınan tripsin hám versen járdeminde ajıratıp alınadı hám azıq ortalıǵında qaytaldan suyultirilib basqa matras yamasa probirkalarǵa kóshirip egiledi. 2-3 sutka dawamında jalan qatlı kletka payda boladı.
Ámeliyatda subkulturalar baslanǵısh o'stirilgan kletkalardan alınadı. Subkulturalar viruslarǵa bayqaǵıshlıǵı tárepinen baslanǵısh o'stirilgemmen qalıspaydı, odan tısqarı olar qolaylı bolıp,
kletkalardı virus menen kontaminatsiyalawi múmkin. Sub-kul'turalar 2-5 passajdan keyin ayırım halda 8-10 passajdan keyin alınadı.
Keyinirek passaj qılıw nátiyjesinde kletkanin' forması ózgeriwi hám keyininen óliwi múmkin. O'stirilgan kletkalar 10 ret passaj etilgennen keyin órmemep ógiwshi toqımalarǵa ótiw basqıshında boladı.
Órmelep ósiwshi toqıma kulturaları - Bul kletkalar organizmnen sırtta uzaq múddetke shekem kóbeyiw qábiletine iye. laboratoriya sharayatında olardı saqlaw ushın bir ıdıstan ekinshi ıdısqa kóshirip egiw sebepli saqlap, azıq ortalıq mudamı tazasına almastırıp turıladı.
Ósiwde joqarı aktivlikke iye bolǵan, málim bir tártipte uzaq múddet kóshirip ótkerilgen baslanǵısh o'stirilgan kletkalardan shırmalip o'siwshi toqıma kul'turalari tayarlanadı. Jańa kletka qatarındaǵı shırmawıb o'suvchi toqıma kul'turalariniń kelip shıǵıw mexanizmin kletkanin' genetikalıq ózgeriwi nátiyjesinde yamasa ayırım kletkalardı seleksiyalaniwinda baslanǵısh tayarlanǵan kletka quramında bar bolǵan kletka dep tusindiriledi.
Shırmalanip o'siwshi toqıma birdey formada bolıp, ósiwi hátte ayırımları onkogen aktivlikke de iye. Shırmawıb o'siwshi toqımanin' onkogen aktivlikke ıyelew ózgesheligi, viruslardı o'sirilip vaksina tayarlaw wazıypasın shekleydi.
Shırmalanip o'siwshi toqıma kletkaların saw haywanlar toqımasınan yamasa zıyanlı isik toqımalarınan tayarlaw múmkin. Bulardıńn' ishinde tómendegi qatardaǵı kletkalar keń isletiledi:
HeLa - (hayallar jatırinin' moyin bólegi kletkasınan, rak keselliginde);
Hep - 2 (adam qızıl óńeshinin' karsinomasinda) (39 súwret);
KB - (awız boslig'nin' rakinda);
BNK - 21 (jańa tuwǵan xomyakchalar buyreginda);
PPES - (perevivaemaya pochka embriona svin'i) shoshqa hámilesinin' o'siwshi buyregi;
PPT (perevivaemaya pochka telyonka) shırmawıb o'siwshi shoshqa buyregi;
PPO (perevivaemaya pochka ovets) shırmawıb o'siwshi qoy buyregi;
TR (ız slizistoy traxei korov) siyir traxeyasinin' shilimshig'i;
L (mishinie fibroblasti) tıshqan fibroblastlari;
COS (ız serdsa obezyani sinomolgus) sinomol'gus meshinnin' júreginen hám basqalar.
Shırmalanip(órmelep) o'siwshi emlenetuǵın kletkalardin' bir qatar abzallıq tárepleri bar:
Olardı tayarlaw derlik ápiwayı, miynet hám materiallıq qurallar tejeledi;
Bul kulturalardi aldınan latent virus yamasa mikroflora bar ekenligine tekseriw múmkin;
Klon liniyalari ósiwi ushın standart sharayat penen támiyinleydi, baslanǵısh kletkalarda bolsa kletkalarnin' aralas populyatsiyasi bar.
Baslanǵısh kulturalarga salıstırǵanda kópshilik shırmawıb o'siwshi kletkalar viruslarǵa keń spektrda bayqaǵısh. Biraq shırmawıb o'siwshi kletkalarnin' kelip shıǵıwınan hám viruslarǵa bayqaǵıshliginin' azayıwınan qaramastan, zıyanlı isik qatarındaǵı shırmawıb o'siwshi kletkalardan paydalanıw zárúr.
Órmelep o'siwshi kletkalardı mudamı qayta egip turıw sebepli saqlap turıladı. Kópshlik halda centrifugasız usıldan paydalanıladı.
Náwbettegi kóshirip egiw 2-3 kúnlik kul'turani jaqsı qabatınan alıw ushın azıq ortalıq to'gip taslanganǵan soń, kletka qabatın 35-370 C qızdırılǵan 0, 02% - versen eritpesi menen jabıladı.
Versendi dispergiyalaw tásiri Mg+ +, Ca+ + eki valentli kationlari kletkanı shıyshege jabısıp qalıwın jaqsılap, kletkanin' pútinligin támiyinleydi.
Versen tásirinde kletkalar domalaqlanıp, shıyshe diywalınan ajırala baslaydı. Kletka domalaqlanǵannan soń 10 -15 minuta ótkennen versen quyıp alınıp, 1 litrli matrasda 10 -15 ml 0, 1 litrlida 2-3 ml qaldıriladi hám 5-10 minuta waqıtı -waqıtı menen shayqatılıp tutıp turıladı, keyininen bir az muǵdardaǵı azıq ortalıqtan salinadi.
Kletka azıq ortalıǵında aralastırılǵannan soń, Goryaev tórinde esaplanadi. 1 ml 80-200 mıń muǵdardaǵı kletka azıq ortalıq penen aralastırılıp, probirka hám matraslarǵa quyilip rezina tıǵın menen jabıladı, keyininen 370C 3-4 kún termostatda tolıǵınsha jalan qat kletka payda bolǵanǵa shekem ósiriw ushın qóyıladı.
Kópshilik halda Goryaev tórinde kletkanı butastan 1:2, 1:6 koefficiyentte egiledi bul halda kletkanin' túri inabatqa alınadı.
Azıq ortalıqnin' quramı kletkanin' túrine baylanıslı bolıp, kóbinese órmelep ósiwshi kletkanı ósiriw ushın Igla ortalıǵı, 199 yamasa gidrolizat laktalbumininen paydalanıladı.
Órmelep ósiwshi kletkalardı tártipli túrde qaytaldan egiw ushın laboratoriyada bir matrasti mudami saqlap turılıp, aldınǵı egiw jaramsız bolǵan halda kletkanı bul matrastan alıp egiledi.
3. Diploidlı kletka kulturasi - Kletka kulturasi boyınsha xalıq aralıq komitet diploidli kletkalardı tómendegishe tariypleydi - kletka populyatsiyasi morfologiyalıq birdey bolǵan ınvitro - ósiriw processinde maslasqan, sheklengen itrsheńlikke iye, úsh fazada ósiwi, passaj nátiyjesinde kariotipti saqlap qalıwshı, alınǵan toqımaǵa uqsas kontaminantlerden azat hám xomyakshalarda transplantatsiyalawda tumarogen aktivlikke iye bolmaǵan kletkalar bolıp tabıladı.
Diploidli kletka kulturasin da órmelep ósiwshi kletkalar sıyaqlı, baslanǵısh o'stirilgen kletkadan alınadı. Kletka kariotipi júdá labil bolıp, ápiwayı usıllarda birinshi kúnnen-aq ózgeredi. Sonın' ushın toqımaǵa qayta islewde arnawlı usıllardan paydalanıw talap etiledi.
Diploid jaǵdayında ınvitro kletkanı uzaq waqıt saqlap turıw ushın joqarı sapaǵa iye bolǵan azıq ortalıqlardan paydalanıladı.
Bul wazıypanı amerikalıq ilimpazlar Xeyflik hám Murxed (1961) birinshi bolıp tabıslı sheshti. Diploidli kletkalar (ókpe, búyrek, teri-muskul toqıması, júrek hám basqalar ) adam hámilesinin' hár túrlı toqımalarınan alınǵan bolıp, iri shaqlı haywan hámilesinin' buyreginen, shoshqa, BHK-21 xomyakchalarnin' buyregi hám basqalardan tayarlanadı.
Diploid kletkalardı shırmawıb o'siwshi kletkalardan ayırmashılıǵı sonda olarda passaj qılıw sheklengen.
Maksimal passaj qılıw sanı 50±10 bolıp keyininen bólinetuǵın kletkalar sanı birdan azayıp, keyininen o'ladi.
Biraq diploidli kletkalar uzaq múddet isletiliwi múmkin, sebebi hár bir passajda kletkalardı bóleklep minus 1960 C muzlatip, kerek bolǵan táǵdirde taǵı qaytaldan qayta tiklew múmkin. Diploidlı kletkalardı órmelep o'suvchi hám baslanǵısh kletkalarǵa salıstırǵanda ústinligi bar:
Azıq ortalıqtı almastırǵanda da olar 10 -12 kún jasawshańlıq jaǵdayın saqlap qaladı ;
Háptede bir ret azıq ortalıq jańalanadı, 4 háptege shekem jasawshańlıq jaǵdayın saqlap turadı ; sol toqımaǵa salıstırǵanda bayqaǵıshlıǵı saqlanıp qalǵan viruslardi uzaq waqıtqa shekem ósiriw ushın jaramlı esaplanadı.
Suspenziyali kletka kulturasi.
1953 jılda Ouens xızmetkerleri menen kletkanin' suspenziyali jaǵdayda erkin kóbeyiw qásiyetlerin kórsetdi.
Sońǵı jıllarda bul usıl bir neshe márte jetilistirildi: jetilisken belgilengen (temperatura, pH, almastırıw tezligi) parametrli zamanagóy apparatlar oylap tabıw etildi kóp liniyadagi shirmashib o'siwshi kletkalar sol sharayatta BHK-21, Hep-2, MDBK kóbeyiwge maslastırıladı.
Suspenziyali kulturalarda viruslardin’ o'stiriliwi islep shıǵarıw sanaatında vaksina hám diagnostikumlardi tayarlaw múmkinligin tastıyıqladı.
Lekin tek ǵana órmelep o'siwshi kletkalar suspenziyada jaqsı ósedi. Suspenziyada kletkalardı ósiriw jańa jónelis bolıp (sefadeks, silikagel, sitolar hám basqa ) mikro tashıǵıshlar isletiline baslandı. Mikrotasıǵıshlarda óstirilip atırgan kletkalar (monosloy) jalan qat payda etedi.
Sonday etip suspenziyali ósiriw usılında qattı substratta jabısqan halda : baslanǵısh, subkultura, diploidli kletkalar kútim etiledi.
Bunday kletkalardı júzeki-ǵárezli bolǵanlar dep ataw qabıl etilgen.
Mikrop tasıǵıshlarda ósiriw usılı házirgi waqıtta ataqlı bolıp kletka, biotexnologiyasında, vaksina yamasa basqa biologiyalıq aktiv elementlar (interferon, gormonlar hám boshq.) alıwda úlken jónelisti quraydı.
Kletka kulturasini saqlaw - virusologiya tekseriwlerinde qollanılatuǵın tiykarǵı ush túrdegi kletka kulturasin - baslanǵısh kultura, diploidlı shtammlar hám órmelep ósiwshi qatarları kóp halda konservatsiyalawga tuwrı keledi, sebebi uzaq múddet ın vitro passaj etiliwi sebepli bakteriyalar menen pataslanıwına hám kletkanı qadaǵalaw etip bolmaytuǵın ózgerislerge alıp keliwi múmkin.
O'stirilgen kletkalardı koservatsiyalawdin' eń ápiwayı usılı 40 C 1-6 háptege shekem saqlap turıw esaplanadı. Kletka shtammlarin saqlawda (minus 780 C) qurǵaqlay muz yamasa (minus 1960 C) suyultirilǵan azot tabıslı qollanılıp atır.
Bunın' ushın kletkalar ph tan ajıratılıp 106 konsentraciyaǵa shekem 1 ml azıq ortalıqta aralastırıladı. Qorǵaw wazıypasın atqarıwshı 10 -40% sarısuw hám 10% tazalanǵan steril glitserin (glitserin ornına DMCO- qapırıq etil sul'foksid) isletiliwi múmkin.
Keyininen kletka suspenziyasi ampulalarga quyilǵannan soń, kepserlenedi, 40 C 1-3 saat tutıp turılgannan soń kletkalar etil spirti aralastırılǵan qurǵaqlay muz menen muzlatiladi. muzlatqısh tezligi 1 minutta 10 C den aspawı kerek.
Temperaturanı minus 250 C pasaytirgennen soń ampulalardi saqlaw ushın qurǵaqlay muzga jaylastırıladı.
Eger saqlaw ushın qurǵaqlay azot isletilse ol halda kletka salınǵan ampula minus 700 C sawıtılıp keyininen suyıq azotga quyıladı.
Suyıq azotda kletkalardı bir neshe jıl saqlanıwı olardın' proliferativ aktivligin, viruslarǵa bayqaǵıshlıǵın ózgertirmeydi. Mazlatılǵan kletkalar salınǵan ampula tezlik menen suw juwınıw bólmesiine 1-2 minutaqa salınıp, kiyim-kenshegine silkitilib turıladı, keyininen kletkala rdı matrasqa quyıladı, málim muǵdardaǵı óstiriwshi ortalıq qosılip termostatda 370 C de ósiriw ushın qaldıriladi.
Glitserindi yamasa DMCO ajıratıw ushın kletka egilgeninin' ertengi kúni azıq ortalıq almastırıladı.
Kletkalardı transport arqalı jiberiwde matrasta ósińki jalan qat kletka ústine qosımsha azıq ortalıqtan quyilip, keyininen rezina tıǵın menen jabıladı.
Laboratoriyada azıq ortalıq quyıp alınıp, sol kletkalardı ósiriwde qosımsha azıq ortalıq retinde isletiledi. Kletka suspenziyasin 40 C tasıwshı arqalı jiberiw múmkin.
Qızdırıw hám muzlatıw bolmaǵanda transport arqalı jiberiw waqtında 80-90% kletkalar jasawshańlıǵın 7-8 kunge shekem saqlap qaladı.
O'stirilgen kletkalar menen islewde paydalanilatuǵın ıdıslar jaqsılap tazalanadı, eritpelerdi, bunda azıq ortalıqtı hám joqarı sapalı suwdın' taza bolıwı talap etiledi.
Metall instrumentler sabın qosılǵan ıssı suwda juwılıp keyininen suw menen, odan keyin bolsa distillengen suw menen juwıladı, distillangen suwda 30 minuta dawamında qaynatip sterillenedi.
Steril boksda islew waqtında instrumentler 960 -etil spirti salinǵan stakanda saqlanadı, isletiwden aldın instrumentler spirt lampa jalınında qızdırıladı. Házirgi waqıtta qandayda -bir virusologiya laboratoriyası o'stirilgan kletkasız isley almaydı. Laboratoriya haywanları, tawıq hámilesiga salıstırǵanda o'stirilgan kletkalar tómendegi artıqmashılıqlarǵa iye:
-o'stirilgen kletkalardı barlıǵına virisni juqtırıw sebepli belok ballastlarsiz joqarı konsentraciyadaǵı virus saqlawshı materialdı alıw múmkin;
-juqpali processlerdi mudami qadaǵalaw etip baqlaw múmkin;
-o'stiriwshi suyıqlıq jaǵdayında virustı tayın suspenziyasin alıw múmkin;
-zamarıq hám bakteriyalarǵa salıstırǵanda o'stiriwshi suyıqlıqtı tolıǵı menen sterilligi saqlanadı ;
-juqtırıw usılı ápiwayı bolıp, virus saqlawshı materialdı alıw ańsat;
-salıstırǵanda arzan ;
-o'stirilgen kletka -viruslardı ósiriw ushın qolay bolǵan laboratoriya jumısi esaplanadı. virusologiya ámeliyatında o'stirilgan kletkalardı, viruslardı birinshi márte ushıratıwda, patologikalıq materialdan ajtatib alıwda, viruslardı bir orınǵa toplap vaksina hám diagnostikumlar tayarlawda, virus shtammlarin laboratoriyada saqlap turıwda, viruslardı titrlewda neytrallaw reaksiyasın qoyıwda, test-ob'ekt retinde isletiledi.
virustı tabıslı ajıratıp alıw ushın tómendegi qaǵıydaǵa ámel qılıw zárúr:
1) Isletilineip atırǵan kletka, úyrenilip atırǵan virusqa bayqaǵısh bolıwı kerek. Kletkalar jas haywanlardan (homilidan) alınǵan bolsa virusqa bayqaǵıshlıǵı úlken boladı ;
2) Jiberilip atırǵan virus eski bolmaydıden, uzaq saqlanmagan bolıwı kerek. Aktivligi yoqotilgan virus populyatsiyasi virusnin' virulent bólekshelerinin' kóbeyiwin toqtatadı.
viruslardı viruletnligi málim bir suyultiriw sebepli gezekpe-gezek ótkeriletuǵın seriyali passaj sebepli asadı ;
3) virustı kletkaǵa juqtırıwda anıq koefficientte teńlestirip o'stirilib barıladı. 10 mln kletkaǵa 106 -104 TST50 ortasha shamada usınıs etiledi;
4) virus kletkaǵa o'rnasıp adsorbsiyalanip alǵannan song quwatlap turıwshı ortalıqtan qosıladı.
Kóbinese 22-370 C 1-2 saattan keyin ámelge asıwı virusqa ko'pten-kóp baylanıslı. Jalan qat kletkalarda virustı bir tegiste juqtırıw kerek;
5) viruslardin’ kóbeyiwi ushın optimal temperatura 36 -380 C. Jıllı ortalıqta erkin halda virustin' bolıwı onin’ aktivligin joǵalıwına alıp keledi. virustın' 75% sitopatogen tásir kórsetkenin alıw maqsetke muwapıq.

Viruslardı o'stirilgen kletkalarda ósiriw

Ósiriw usılı tómendegilerden ibarat :
1) o'stirilgen kletkanı tańlaw ;
2) virus saqlawshı materialdı alıw ;
3) juqtırıw ushın tayarlaw ;
4) virus saqlawshı materialdı hajayraga juqtırıw ;
5) kletkada viruslardı ósiriw;
6 ) o'stirilgan kletkada virustı indikatsiyalaw;
7) o'stiriwshi suyıqlıqtı toplap ol jerdegi virustı identifikaciyalaw
O'stirilgen kletkanı tańlaw - Hár túrlı kletkalar qálegen virusqa bayqaǵısh emes. viruslardı baslanǵısh o'stirilgen kletkalarǵa maslasıwı, bul virusqa bayqaǵısh bolǵan haywan organınan tayarlanǵan bolsa tabıslı boladı. Biraq órmelep o'siwshi kletkalarǵa viruslardin’ kelisiwi quramalı bolıp, kópshilik halda ámelge aspaydı. Ayırım viruslardı ósiriw ushın házirgi kunge shekem o'stirilgen kletkalardan paydalanıw múmkin bolmaydı.
viruslardı ósiriw ushın jas kletkalar isletiledi, birinshi kúnnen-aq ayırım jaǵdaylarda (shoshqalardın' parvoviruslarinda) kletkanı egiw processinde virus juqtıriladi, sebebi boinip ko'payayotgan kletkada viruslar da nátiyjeli ko'beye baslaydı.
Kletkaǵa juqtırıw -Bunın' ushın jalan qat kletka payda etiń probirka, matras mikroskoptin' kishi úlkenlestirgishinde qaray ko'rilgen, tańlap alınadı. O'stiriwshi azıq ortalıq quyıp alınadı, keyininen kletkanı sarısuw antiteloları hám ingibitorlarınan ajıratıw ushın 1-2 ret Xenks eritpesi menen juwıladı.
Hár bir probirkaǵa 0, 1-0, 2 ml virus saqlawshı material quyilib, kletka maydanına bir tegiste tarqatıp shıǵıladı. Sol jaǵdayda probirkalar matraslar 1-2 saat dawamında 22-370 C kletka maydanına virus adsorbsiyalanıwı ushın qaldıriladi.
Keyininen virus saqlawshı materialdı probirka, matrastan quyıp alınıp quwatlap turıwshı ortalıqtan probirkalarǵa 1-2 ml material kóleminin' 10% muǵdarında quyıladı. Patologikalıq materialdan virustı ajıratıp alıwda ayırım úlgiler (fekaliy hám basqa.) kletkaǵa uwlı zatlı tásir kórsetiwi mimkin, sonın' ushın virus jalan qatqa sıpalgandan keyin Xenks eritpesi járdeminde 1-2 ret juwıp taslanıp, keyininen quwatlap turıwshı ortalıq quyıladı.
Viruslarni ósiriw -Probirkalar, matraslar rezina tıǵın menen bekkem jawilǵannan soń inkubatsiya ushın 370 C termostatqa qóyıladı.
Házirgi waqıtta statsionarda viruslardı inkubatsiyalaw keń qollanılıp atır. Bunday sharayatta materiallar gorizontal jaǵdayda jaylastırıladı, probirkalar 50 múyesh astında jatqizilip kletka monosloyi azıq ortalıq astında turıwı kerek.
Bir qatar laboratoriyalarda viruz juqtırılǵan kletkalar aylanatuǵın Roller sissida inkubatsiyalanadi. Bunday statsionar usıldan paydalanıw sebepli virustı joqarı titrda o'stirib kóp muǵdarda alıw múmkin. Materialdin' hár bir úlgisine 4-10 probirkadaǵı o'stirilgan kletka kerek boladı.
Baqlaw ushın 4-6 probirkada juqtırilmaǵan kletka qaldırilip olardın' o'stiriwshi ortalıǵın quwatlap turıwshı ortalıqqa almastırıladı.
Virus juqtırılǵan kletkalardın' azıq ortalıǵın 7-kún dawamında almastırilmasa da boladı, azıq ortalıqtı pH (6, 9 -7, 4) 7, 5% natriy korbonattin' eritpesi járdeminde tutıp turıw múmkin.
Adenoviruslar juqtırılǵan kletkalar uzaq múddet ósiwi sebepli azıq ortalıq almastırıladı.
Barlıq probirka, materiallardaǵi kletkalarǵa virus juqtırılǵannan keyin hár kúni mikroskoptın' kishi úlkenlestirgishinda kletkanı salıstırıp kórip turıw ushın virus juqtırılǵan qadaǵalawdaǵı kletkalar tekserip barıladı.
Termostatda, kletkaǵa adsorbsiyalanǵan virus bólekshelerinin' kletka ishkerisine kiriwi nátiyjesinde olardın' reproduksiyalaniwi baslanadı.
Kletka ishinde payda bolǵan jańa virus buwınshaları tolıǵınsha yamasa bólek kletkadan ajralıp shıǵadı. Keyininen jaralanbaǵan jańa kletkalarǵa kirip ol jerda reproduksiyalanadi hám olardı da zálellendiredi. Bunday jaǵday zálellenbegen kletka qalmaǵansha dawam ettiriledi.
Bul processda probirkadaǵı,kletkalar virus menen zálellenedi. Biraq absolyut barlıq kletkalar virus penen ziyanlanadi, dep aytiwimız múmkin emes.
Viruslar o'stiriwshi suyıqlıq quramında toplanıp, ayırım virionlar virus buzib shıqpaǵan kletka ishinde qalıwı múmkin.
Kletka quramında qalǵan virustan ajıratıw ushın, kletkanı bir neshe márte 2-3 ret muzlatilib keyininen eritiw sebepli yamasa ultradawıs járdeminde ajıratıp alınadı.