Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

32-súwret. Silekey bezleri.

1-kóz jası qaltashası hám kanalı; 2-til; 3- til astı silekey bezi; 4-jaq astı silekey bezi; 5- qulaq aldı silekey bezi.
Bul bez jaq penen til astı ortasında jaylasqan bulshıq ettiń yaǵnıy awız diafragmasınıń tómenireginde jaylasqan.
Til astı silekey bezi (gl.sublinqualis) tildiń astında awız boslıǵınıń silekey perdesi menen til astı ortasında jaylasqan bulshıq ette jaylasadı.
Onıń silekey shıǵarıwshı jolları 10-12 mayda tesik payda etip, til astı búrmesine ashıladı. Bul bezdiń silekey shıǵaratuǵın eń úlken jolı jaq astı beziniń silekey ajıratıwshı jolı qaptalında ashıladı yaki onıń menen qosılıp ketedi.

Tisler

Tisler (dentes) - awız boslıǵında, joqarǵı hám tómengi jaq alveola ósimteleriniń shuqırlarında jaylasadı. Sút tisler hám turaqlı tislerge ajıratıladı. Turaqlı tisler 32 dana bolıp, joqarǵı hám tómengı jaqlarda 16 danadan jaylasadı. Tisler qatarınıń hár bir jartısında 8, yaǵnıy 2 gúrek 1 qazıq, 2 kishi, 3 úlken azıw tis bar. Úshinshi úlken azıw tis aqıl tisi dep ataladı hám ol hámme tisten keyin shıǵadı.
Hár bir tistiń koronkası, moynı hám tamırı boladı. Tistiń qızıl iyekten shıǵıp turatuǵın bólimi koronka delinedi. Tistiń tarayǵan bólimi moynı qızıl iyek penen qaplanǵan. Tislerdiń tamırı bolsa shuqırshada jaylasqan bolıp, ol onıń menen bekkem birikken. Tis tamırınıń ushında, tamır kanalına alıp barıwshı tesikshe bar, bul kanal keńeyip tis boslıǵın payda etedi. Tamır ushındaǵı tesik arqalı tamır kanalına hám tis boslıǵına, qan tamırlar
hám nerv kiredi, bul tis pulpasın, yaǵnıy tistiń jumsaq bólimin payda etedi.


33-súwret. Tis kesimi. I- tis tajı; II- tis moynı; III- tis tamırı.
1-emal bólimi; 2-dentin bólimi; 3-qızıl iyek; 4-pulpa; 5- tómengi jaq súyegi; 6- qan tamır- nerv tutamı.

Ádette, tis balanıń 6-8 aylıǵınan baslap shıǵıp baslaydı. Dáslep 6 aylıqtan baslap 2-2,5 jasqa shekemgi dáwirde sút tisleri shıǵıp baslaydı. Sút tisleri joqarǵi hám tómengi qatarda 10 danadan hámmesi 20 dana boladı. Joqarǵı hám tómengi qatardıń hár bir yarımında ekewden gúrek, bir qazıq hám eki azıw tis boladı. Sút tisleri kórinisine qaray tiykarınan ózine tuwra keletuǵın turaqlı tislerge judá uqsaydı. Biraq maydalıǵı hám onsha bekkem emesligi menen parq qıladı.

Tisler sanın tis formulası menen kórsetiw qabıl etilgen:

3.2.1.2.	2.1.2.3
3.2.1.2.	2.1.2.3.

6 jastan baslap sút tisleri turaqlı tisler menen almasıp baslaydı. Tislerdiń almasıw qubılısı 12-14 jasqa shekem dawam etedi. Onnan keyin ádette turaqlı tisler saqlanıp qaladı.