Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

16 -Súwret. Bas súyeginiń túbinen kórinisi.

A- Bas skeletiniń sırtqı tárepi (túbi), B- Bas skeletiniń ishki tárepi (tiykarı). 1-joqarǵı jaq; 2-bet súyegi; 3-tiykarǵı súyek; 4-sheke súyegi; 5-tóbe súyegi; 6-eńse súyegi; 7-pazna súyek; 8-tańlay súyegi; 9-mańlay súyegi; 10-elek tárizli súyek.

Gelle súyeginde joqarıdan tómenge qarap: sheke shuqırshası, bet sheńberi, sırtqı esitiw jolı, emizik tárizli ósik, biz tárizli ósik hám basqalar kórinedi. Onıń tómengi sırtqı júzinde úlken eńse tesigi, buwın dóńsheleri, biz tárizli hám emizik tárizli ósik hám bet sheńberi, nerv hám qan tamırları ótiw ushın hár qıylı tesikler, tiykarǵı súyektiń denesi menen qanat tárizli ósik, qattı tańlay kórinedi. Gelle súyegi tiykarınıń ishki júzinde úsh shuqırsha bolıp, aldınǵısı mańlay súyeginiń kóz bólimi hám kishi qanat tárizli súyek esabınan payda bolıp, sonday-aq elek tárizli súyektiń elek tárizli plastinkası hám taj tárizli ósigi jaylasadı. Aldınǵı shuqırshada basmiy yarım sharlarınıń mańlay bólimi jaylasqan. Orta shuqırsha sheke súyeginiń pállesi, taj tárizli bólimi, tiykarǵı súyektiń denesi hám úlken qanattıń esabınan payda boladı. Orta shuqırsha orayında tiykarǵı súyektiń denesi onıń ústinde túrk eri

jaylasqan. Tiykarǵı súyek denesiniń eki qaptalında domalaq oval kórinisli hám ótkir qırlı tesikler bolıp olardan nerv talası hám qan tamırları ótedi.

Tiykarǵı súyektiń úlken ishki qanatları tiykarında kóz kesasınıń joqarǵı jarıǵı boladı. Orta shuqırshada miy yarım sharlarınıń sheke bólimi jaylasqan. Keyingi shuqırsha eńse súyegi menen sheke súyegi piramida bóliminiń arqa diywalı qatnasıwında payda boladı. Bul shuqırsha orayında eńse súyeginiń úlken tesigi bar. Eńse súyeginiń denesi, tiykarǵı súyektiń denesi menen qosılıp oylıq payda etedi. Bul oylıqta Varoliev kópiri jaylasqan. Keyingi shuqırshada miysheniń eki yarım sharı hám úlken yarım sharlarınıń eńse bólimi jaylasqan.

Bas skeletiniń jasqa baylanıslı ózgeshelikleri

Balalar gellesiniń skeleti, úlken kishiligi, denege salıstırǵanda proportsiyası, súyekleriniń birigiwi menen úlkenler gellesiniń skeletinen parq qıladı. Balalar skeletiniń júz bólimi miy qutısı bólimine salıstırǵanda kishirek bolıp, balanıń jası artıwı menen bul ózgeshelik joǵalıp baradı.
Jańa tuwılǵan balalarda dáslep súyekleniw orayları bir-birinen, biriktiriwshi toqıma plastinkaları menen ajıralǵan boladı. Miy qaqpaǵınıń áne usınday jumsaq jeri eńbek delinedi. Jańa tuwılǵan balanıń basında mańlay, eńse eńbekleri hám qaptal jumsaqları boladı. Mańlay eńbegi romb túrinde bolıp uzınlıǵı 3,5 sm, eni shama menen 2,5 sm keledi. Bul eńbek balanıń eki jasında súyeklenip jabıladı.
Eńse eńbegi úsh múyeshlik túrinde bolıp, balanıń eki aylıǵında súyeklenedi. Qaptal jumsaqları balanıń 2-3 aylıǵında súyeklenip pitedi. 4-jasta gelle súyeklerinde tigisler payda boladı. Gelle skeleti balanıń 3-4 jasında, 6-7 jasında hám 11-15 jası aralıǵında. Balada 13-14 jasınan baslap mańlay súyegi tez óse baslaydı. Mektep jasındaǵı balalardıń gelle súyekleriniń ólshemi áste aqırın artıp baradı. Balanıń er jetiw dáwirinde, (qızlarda 12-14 jasında, ul balalarda 13-14 jasında) gelle súyekler tez ósedi. Gelle skeleti 20-30 jasqa shekem hám ósip rawajlanıp baradı.