Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Arqa miydiń ishki dúzilisi

Arqa miy eki túrli zattan, yaǵnıy onıń orayında jaylasqan kúlreń zattan hám kúlreń zattı oraǵan aq zattan dúzilgen.
Arqa miy kesesine kesip qaralǵanda kúlreń zattıń gúbelek túrinde yaki «N» háribi formasında ekenin kóriw múmkin. Áne usı kúlreń zattıń aldınǵı bólimleri biraz keńeygen arqa bólimleri bolsa kerisinshe tarayǵan boladı. Aldınǵı keńeygen shıǵınqı aldınǵı shaqlar, arqadaǵı tarayǵan shıǵınqı arqadaǵı shaqlar delinedi.
Arqa shaqlarınıń ushları irkildek zat penen qaplanǵan.
Aldınǵı qaptal qarıqtan seziwshi tamır shıǵadı. Demek kúlreń zattıń aldınǵı shaqlarında úlken háreketlendiriwshi kletkalar jaylasqan bolıp, olardıń uzın shaqları háreketlendiriwshi tamırdı payda etedi.
Kúlreń zattıń arqa shaqlarında bolsa, kólemi jaǵınan ádewir kishi seziwshi kletkalar jaylasadı. Sırttan seziwshi tamırsha toplamında kelgen nerv talaları usı kletkalar menen baylanısıp turadı.
Arqa miydiń aq zatın qurawshı talalar nerv tamırlarınıń dawamı sıpatında ótkiziwshi jollar xızmetin atqaradı. Aldınǵı tamırlardıń talaları (háreketlendiriwshi) arqa miy aq zatın payda etiwde tolıq qatnasadı, sebebi olar kúlreń zattıń aldınǵı shaqlarındaǵı kletkalardan shıǵıwı menen aq aldınǵı qaptal qarıq tárepke baǵdarlanadı.
Aq zatta kóbirek arqa tamırlardın talaları boladı. Arqa tamırlarınıń talaları arqa jaqtaǵı kletkalardıń ósimteleri emes, bálki aldınǵı hám arqa tamırshalardıń qosılıwı jerinde arqa tamırsha (seziwshi talalar) esabınan payda bolǵan túyinshelerdegi kletkalardıń ósimteleri. Bul ósimteler túyinnen sırtqa shıǵıwı menen ekige ajıraladı. Bul ajıralǵan shaqlardıń birewi periferiyalıq nerv qatarına qosılıp ketedi. Ekinshisi bolsa arqa tamırsha qatarında arqa qaptal qarıq arqalı arqa miyge kiredi, hám sol jerdiń ózinde hár bir tala jáne eki shaqqa bólinedi. Bul shaqlar miydiń aq zatında jaylasıp birewi joqarıǵa, ekinshisi tómenge baǵdar aladı. Tómenge ketiwshi talalar uzaqqa barmay, tómenirektegi kúlreń zatta tamamlanadı. Joqarıǵa kóteriliwshi talalar bolsa kúlreń zattıń arqa shaqları arqalı uzın shaq miyge shekem baradı. Kóteriliwshi talalardıń jol-jónekey ózinen jáne kóp sanlı mayda shaqlar ajıratatuǵının hám olardıń túrli aralıqlarda kúlreń zatta tamamlanatuǵının kóriwge boladı.
Bul talalardan basqa, kúlreń zattıń arqa shaqlarındaǵı kletkalarınan da talalar shıǵadı. Bul talalar arqa miydiń basqa kletkaların hám uzınshaq miy kletkaların qosıw, baylanıstırıw ushın xızmet etedi.
Solay etip hár bir segment tuwrısındaǵı kúlreń zat onıń aldınǵı hám arqadaǵı shaqlarınan shıǵıwshı tamırlar hám usı kúlreń zattı orap turǵan aq zat, yaǵnıy nerv talaları-arqa miydiń ózine tán apparatı yaǵnıy segmentar apparatı esaplanadı.
Jas balalarda arqa miydiń kese kesimi kórinisi jaǵınan úlken adamlardikine uqsaydı.
Náresteniń moyın hám bel bólimindegi juwanlasıwı úlken adamlardikine salıstırǵanda jaqsı kórinedi, oraylıq kanalı jaqsı rawajlanǵan, oraylıq kanal diametri 1-2 jasqa kelip tarayadı. Arqa miydiń aq zatı kúlreń zatqa salıstırǵanda tez ósedi.