Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

57-súwret. Limfa túyininiń dúzilisi.

1. 
   limfa tamırı qaqpaǵı; 2-kapillyar tamırlar; 3-limfa túyinin orap turǵan kapillyar tamırlar; 4- vena; 5-arteriya; 6-shıǵıwshı limfa tamırları; 7-miy zatı; 8-kapsula; 9-trabekula; 10-qabıq zatı; 11-limfoyd túyinshe; 12-keliwshi limfa tamırları.
   

Limfa tamırları

Limfa kapillyarları áste –aqırın limfa tamırlarına óter eken, limfa tamırlarınıń ishki diywalında klapanlar payda boladı. Limfa tamırları ishinde klapanları bolǵanlıqtan limfa kapillyarlarınan parq qıladı. Limfa tamırları organlar ishinde yaki deneniń málim bólimleri ishinde jaylasqan ishki limfa tamırları torın payda etedi. Organlar ishinde jaylasqan limfatikalıq tamırlar úlkeyip sırtqa shıǵadı hám organ júzinde jaylasqan sırtqı limfatik tamırlarǵa ótedi. Sonıń ushın da olar aldın mayda, sońın ala úlkeygen tamırlarǵa aylanıwına qaray olardı birinshi náwbettegi hám ekinshi náwbettegi tiykarǵı limfa tamırları dep ataw úrdis bolǵan.
Barlıq tiykarǵı limfa tamırları deneniń túrli bólimlerinen joqarıda aytılǵan túrli atlar menen shıǵar eken, bul limfatikalıq tamırlar eń keyininde eki tiykarǵı tamırǵa-oń limfatikalıq jolǵa hám kókirek limfatikalıq jolına jıynaladı hám usı eki áhmiyetli limfa jolı arqalı vena sistemasına quyıladı.

Limfa túyinleri

Ishki organlardan, deneniń túrli bólimlerinen kiyatırǵan limfa tamırları dáslep limfa túyinlerine (olarǵa alıp keliwshi tamırlar arqalı) kirip keledi. Limfa túyinleri limfa tamırlarınıń jolında úlken qan tamırlar (ásirese venalar) qasında ádette bir neshesi ǵuj-ǵuj bolıp jaylasadı. Jaylasqan jerine qarap qoltıq astı limfa túyinleri hám taǵı basqa dep ataladı.
Limfa túyinine kiriwshi (alıp keliwshi) limfa tamırları onıń dúnki tárepinen bir neshe tamırlar kirse túyinniń batıńqı tárepinen shıǵadı. Limfa túyininiń batıq tárepi (dárwazası) nen qan tamırlar kirip, vena hám limfa tamırları shıǵadı. Sırtqı tárepinen limfa túyini tıǵız biriktiriwshi toqımadan dúzilgen kapsula menen oralǵan. Dárwazanıń tusında tegis bulshıq et talaları bar. Limfa túyinin kesip qaralsa sırtqı qabıq ishinde may zatı bar. Sırtındaǵı qabıq zatında limfoid toqıma jaylasqan bolıp, ol limfoid follikulaların payda etedi. Follikulalar shetinde limfotsit toplamları tıǵız jaylasqan. Follikulalar arasında boslıqlar, sinuslar bolıp, sinuslar arqalı limfa óter eken, ol jerde jat bóleksheler, mikroblar hám hár qıylı záhárli zatlar uslanıp qaladı.
Limfa túyinleri dóńgelek yaki sopaq formada bolıp olardıń kishirekleri máshtey, úlkenleri lobiyaday boladı.
Limfatikalıq túyinlerdiń dúzilisi tómendegishe: hár bir limfatikalıq túyin ústingi tárepinen fibroz kapsula menen oralǵan. Kapsuladan shıqqan diywallar bez bólimine kirip, bezdi bóleklerge yaki trabekulalarǵa bólip jiberedi.
Limfa túyinlerine kiriwshi qan tamırları ham limfa túyininen shıǵıwshı qan tamırları ajıratıladı. Limfa túyinleri usı túyinlerge kiretuǵın tamırlar menen onnan shıǵatuǵın tamırlar arasında tolıq xızmetin atqaradı. Limfa túyinine kiretuǵın
tamırlardaǵı limfa quramında bolǵan jat zatlardı yaki mikroblardı uslap limfanı tazalap shıǵaradı.
Adam denesinde teriniń astındaǵı limfa túyinleri tiykarınan buwınlardıń átirapında, yaǵnıy háreketsheń orınlarda «qoltıq astı, puttıń arası, taqım» kóbirek ushıraydı. Ishki organlardıń átirapındaǵı limfa túyinleri organlarǵa qan tamır hám nervlerdiń kiretuǵın jerinde, yaki olardıń dárwazasında jaylasqan.
Limfa túyinleri hámme organlar siyaqlı arterial qan tamırlar arqalı qan menen táminlenedi hám limfa túyinlerinen venoz qan tamırları shıǵadı. Limfa túyinleri nervler menen de bay táminlengen.
Fibroz diywallar arasında jaylasqan limfoid toqımalar ishki fibroz perdelerge nıǵızlanbaydı, nátiyjede kapsula hám trabikulalar menen limfoid túyin arasında bos aralıq qaladı, sinus dep usıǵan aytıladı. Limfa túyini ishindegi sinuslar túyin ortasındaǵı hám túyin shetindegi sinuslarǵa bólinedi. Barlıq sinuslar óz-ara tutasqan. Limfatikalıq bezge kirip keletuǵın limfa tamırlardaǵı limfa suyıqlıǵı áne usı sinuslar arqalı aǵıp filtrlenedi hám limfoid elementlerge bayıydı, ol áste aqırın limfa beziniń dárwazası tárepke jaqınlasadı, bul jerde alıp ketetuǵın (bezden shıǵatuǵın) bir neshe iri limfa tamırlarına ótedi hám bezden shıǵadı.