Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Embrionda qan aylanıs

Embrionnıń jasawı hám rawajlanıwı ushın kerekli hámme zatlar ana qanı arqalı balaǵa ótedi. Ananıń qanı onıń jatır arteriyası arqalı joldasqa kirip, onnan balanıń kindik venası arqalı tómennen joqarıǵa kóteriledi. Kindik venası bawırǵa jaqınlasqanda eki shaqqa bólinedi, olardıń birewi yaǵnıy oń táreptegisi dárwaza venasına, ekinshisi bolsa tuwrıdan-tuwrı tómengi gewek venanıń aqırǵı bólimine baǵdarlanadı. Áne usı tómengi gewek venaǵa baǵdarlanǵan shaqı vena nayı dep ataladı.
Nátiyjede ana tárepten kindik venası arqalı kiyatırǵan arteriya (kislorodlı) qanınıń bir bólimi bawır arqalı, ekinshi bólimi tuwrıdan-tuwrı embrionnıń tómengi gewek venasına túsip, embrion denesiniń ózinen (tómengi tárepinen) jıynalıp kiyatırǵan venoz qan menen aralasıp ketedi. Bul aralas (arteriya hám venoz) qan tómengi gewek vena arqalı júrektiń oń bólmeshesine kelip quyıladı.
Tómengi gewek venada, tómengi gewek vena klapanı dep atalıwshı klapan júdá jaqsı qálipleskeni ushın qannıń júdá az muǵdarı oń jaqtaǵı bólmeshe hám qarınsha tesigi arqalı júrektiń oń qarınshasına ótedi. Lekin bul aralas qannıń qalǵan kópshilik bólimi júrektiń oń bólmeshesi menen shep bólmeshesi arasındaǵı tosıqtıń oval tesigi arqalı júrektiń shep bólmeshesine onnan keyin shep qarınshasına ótedi hám aorta arqalı pútin denege tarqaladı. Bas, moyın hám qollar basqa venalar menen (joqarı gewek vena) aralaspaǵan qan menen táminlengenligi ushın bir qansha jaqsı jaǵdayda boladı. Júrektiń oń bólmeshesine kelip quyılatuǵın joqarǵı gewek vena ózinde bárháma venoz (kislorodı az) qandı alıp keledi, hám ádettegishe baǵdar aladı, yaǵnıy júrektiń oń bólmeshesine, oń bólmeshe-qarınsha tesigi arqalı oń qarınshaǵa ótedi, onnan ókpe stvolına jetip baradı.

56-súwret. Embrionda qan aylanıw.

1. 
   joqarǵı gewek vena; 2-oval tesik, 3-tómengi gewek vena; 4-vena tamırı; 5-portal sinus; 6- darwaza venası; 7. kindik venası; 8-kindik arteriyasi; 9-joldas; 10-arteriyal tamırı.
   

Lekin ókpe islemey turǵanlıqtan ókpe stvolınıń tarmaqlarıda ázzi qálipleskenligi sebepli, qan ókpege jaqsı jetip bara almaydı. Ókpege jetip barǵan az muǵdardaǵı qan ókpe venası arqalı júrektiń shep bólmeshesine quyıladı. Qannıń tiykarǵı kóp bólimi bolsa ókpe stvolınan arterial protok (Batallov) arqalı aortaǵa quyıladı. Demek embriondaǵı arterial protok aorta menen ókpe stvolı arasındaǵı arnawlı jol bolıp, bul jerdede arterial hám venoz qan aralasadı.

Deneniń joqarı (bas) tárepleriniń arteriya qanı menen kóbirek táminleniwide usı arterial protoktıń qosılıwına shekem joqarı bólimin táminlewshi tarmaqlardıń shıǵıp úlgeriwinde.
Solay etip ekinshi mártebe aralasqan bul qan kókirek hám qarın aortaları arqalı deneniń tómengi bólimlerine baradı hám olardı korbanat angidriti jáne zat almasıwdıń basqa ónimleri kóp bolǵan, awqatlıq zatları az bolǵan aralas qan menen táminleydi.
Embrionlıq dáwirde de úlken adamnıń organizmindegi siyaqlı zat almasıw júredi. Embrion denesindegi venoz qan ishki janbas arteriyasınıń tarmaǵı bolǵan kindik arteriyaları arqalı joldasqa baradı sońınan karbonat angidrid jáne zat almasıwı nátiyjesinde payda bolǵan kereksiz zatlardan azat boladı, kislorod hám awqatlıq zatlarǵa toyinǵan arterial qanǵa aylanadı, bul qan jáne kindik venası arqalı embrionǵa qaytadı hám joqarıda aytılǵan tártipte tákirarlana beredi. Solay etip kindik venasınan arteriya qanı, kindik arteriyalarınan bolsa venoz qanı aǵadı.