Тема: Анатомия панинин классификациясы рауажланыу тарийхы хам уйрениу методы

Arqa miydi orawshı perdeler

Arqa miy qabatpa - qabat jaylasqan úsh túrdegi perde menen oralǵan. Eń sırtqı perdege qattı (qalıń) perde - dura mater spinalis, onnan keyingisi yaǵnıy ortanǵısına tor perde – arachnoidea spinalis hám eń ishkeridegisi miyge tiyip turǵan perdege-jumsaq perde yaki tamırlı perde- pia mater spinalis delinedi. Bul perdelerdiń hámmesi birgelikte meninges dep ataladı.

Qattı (qalıń) perde –dura mater spinalis

Arqa miydiń hámmesin oraǵan bolıp, onıń diametri arqa miydiń diametrine qaraǵanda ádewir úlken. Sonıń ushın arqa miy bul perde ishinde erkin, úlken qaltaǵa salıp qoyǵanday bolıp jaylasadı. Sonıń menen birge bul perde sırtqı tárepinen omırtqa diywallarına tiyip turmaydı, yaǵnıy ol bas miydiń qattı perdesi taqılette súyeklerdiń ishki táreplerine tıǵız jabısıp ketpeydi, súyeklerdiń ishki perdesi xızmetin atqarmaydı, sebebi omırtqalardıń arqa miyge qaraǵan tárepleri óz aldına, ózine tán perde menen qaplanǵan boladı. Usı perde menen miydiń qattı perdesi arasında arqa hám qaptal tareplerinde boslıq qaladı. Bul boslıqta limfa jolları, may qatlamı hám kóp muǵdarda vena qan tamırı shırmaqları turadı. Aldınǵı tárepinde bolsa qattı perde omırtqalardıń arqadaǵı uzınına ketken baylamı menen birigip ketedi.
Qattı perde arqa miyden shıǵıwshı nervler ushın ózinien sharshar túrindegi ósimsheler shıǵaradı hám bul sharsharlar (voronkalar) eki tamırsha (seziwshi hám háreketlendiriwshi) birlesiwinen payda bolǵan nervti hám onıń túyinin orap alıp, omırtqalar ara tesiklerge kirip ketedi. Sol sebepli arqa miydiń qattı perdesi bekkem qıymıldamaytuǵın bolıp jaylasadı. Nervlerdi oraǵan bul perdeler ádewir aralıqqa shekem usı nervler menen baradı. Arqa miydiń qattı perdesi bas miydiń qattı perdesinen usı tárepleri menen parq qıladı.

Tor perde –arachnoidea spinalis

Biriktiriwshi toqımadan dúzilgen júdá juqa perde bolǵanı ushın (úsh perdeniń ishinde eń juqası) oǵan tor perde atı berilgen. Bul perde bas miydegi tor perdeden sonısı menen parq etedi, ol óz ústindegi qattı perde menen ádewir bekkem birikken. Bul perdeniń jáne bir áhmiyetli qásiyetleriniń biri, ol óziniń astındaǵı juqa perdege hesh jerde tiymesten turadı. Sonıń ushın bul eki perde arasında omırtqa baǵanası kanalının basınan aqırına shekem keń boslıq payda boladı. Bul boslıqta arqa miy hám onnan shıǵıwshı tamırlar kóp muǵdarda suyıqlıq penen toltırılǵan halda erkin turadı. Júdá tınıq bolmaǵan bul suyıqlıqqa likvor delinedi.
Tor perde astındaǵı boslıqta usı perdeni jumsaq perde menen baylanıstırıp turatuǵın kóplegen juqa piliksheler (baylamlar) bolıp, bular kózge kórinetuǵın tisli baylamlar esaplanadı. Bul baylamlar aldınǵı hám arqadaǵı tamırlar arasında tigine jaylasqan bolıp, olardıń ishki shetleri jumsaq perde menen birikken, sırtqı shetleri bolsa jarǵı tisleri sıyaqlı tislerge bólinip, bul tislerdiń ushları tor perdeniń qattı perde menen jabısqan jerine birikken.
Bul piliksheniń baylam dep atalıwına sebep sonda, kórinisinen arqa miydi tor perde qattı perdege usı pilikshe járdeminde asıp (baylap) qoyǵanǵa uqsaydı.
Tor perde astındaǵı boslıqtı toltırıp turǵan suyıqlıq penen tisli baylamnıń áhmiyeti júdá úlken. Arqa miy tisli baylam jádeminde bekkemlep qoyılǵanlıǵı hám ózi pútinley suyıqlıqqa kómilip turǵanlıǵı sebepli, deneniń silkiniwlerinde yaki denege sırttan soqqı bolǵanda zıyanlanbaydı hám sol tásir suyıqlıq sebepli tuwrıdan-tuwrı arqa miyge tásir kórsete almaydı.