Tema -1 Kirisiw; Aziq-awqat sanatti materiyallari shiyki zatlari

Tema -1 Kirisiw ; Aziq-awqat sanatti materiyallari shiyki zatlari
Tiykarg’I shiyki zatlar
Un Ishimlik suwi Duz ashitqi
Qosimsha shiyki zatlar
Сахар жир молоко яйца Солод патока
Aziq-awqat o’nimleri, tiykannan, o’simlik ha’m haywan, yag’niy awil xojaliq o’nimlerinen tayarlanadi. Тек g’ana awil xojalig’in jedel rawajlandmw arqali, aziq-awqat sanaatinm’ barliq tarmaqlarin kerekli shiyki zatlar menen ta’miyinlew mu’mkin.
Go’sh o’nimleri vitaminlerge bay yarim tayar o’nim esaplanadi. Maydan ajiratilg`an go`shtin` quraminda suw 74,8%, belok 21,6%, may 2,3%, glikogen 0,8%, mineral zatlar, fermentler, vitaminler boladi.
Kolbasa o’nimleri — quraminda ko’p mug’darda go’sh , kraxmal , ma’yek, su’t o’nimleri ha’m aramatizatorlar ha’r hiyli jan’g’aqlar ,shoshqa maylari jarmalar qosip tayarlanatug’in joqari energetikaliq qung’a (kaloriyag’a) iye bolg’an ha’m jaqsi sin’iriletug’in aziq-awqat o’nimi bolip tabiladi.
Kraxmal hám onıń qásiyetleri. Kraxmal – ósimliklerdiń tuqımında, sobıqlarında yaki tamırlarında toplanatuǵın tiykarǵı zapas zatlar bolıp tabıladı. Ximiyalıq quramı jaǵınan kraxmal polisaxarid – (C₆H₁₀O₅)_n bolıp, onıń dúzilisi tiykarın glyukoza qaldıqları quraydı. Sonıń ushın kraxmal gidrolizlengende glyukozaǵa shekem ıdıraydı hám organizm tárepinen derlik tolıq ózlestiriledi. Insannıń kraxmalǵa degen sutkalıq talabı 400–450 g.
Sanaatta kraxmal tiykarınan kartoshkadan hám mákkeden alınadı.
As duzi tiykarinan, natriy xloridiniń kristallarinan ibarat bolip, onin’ quraminda kaltsiy, magniy hám kaliy duzlarinin’ az muǵdardaǵi aralaspalari bar. As duzi aziq awqat o’nimlerin tayarlawda tiykarǵi shiyki zattan biri bolip tabiladi.
Bul appaq mayda kristall hám iyissiz, sap shor dámge iye ónim bolip, onm' quraminda 99,7% natriy xlorid bar.

*Iodlangan duz-natriy xloridine júdá kem mugdarda (1 tonnasina 25 g) kaliy iodidi qosip tayarlanadi. Bul duz topiraginda iod az mugdarda bolatuģin zonalarda qalqan tárizli bez keselliginin aldin aliw hám dawalaw-qurali sipatinda islep shiganlad