Tema -1 Kirisiw; Aziq-awqat sanatti materiyallari shiyki zatlari

Tema-3;Awqatlıq maylar Awqatlıq kislotalar hám boyawlar. Qamırdı jetildiriwshiler. Ximiyalıq jetildiriwshiler.Máyek hám máyek ónimleri
Osimlik mayı hám haywan toqımlarınan alınatugın maylar. May hám may tárizli zatlardıń jıyındısı lipidler (lipos-may) dep ataladı. Maylar awqattıń áhmiyetli komponenti esaplanadı.
Ósimlik mayları ósimliklerdiń miywesi hám tuxımınan hámde azıq-awqat ónimlerin islep shıǵarıwda payda bolatuǵın shıǵındılardan alınadı. Ósimlik mayları maylı shiyki zatlardan presslew hám ekstrakciyalaw ayrım hallarda bolsa kombinaciyalanǵan usıllar menen ajıratıp alınadı
Gidrataciya-maydı az muǵdarda (2-3%) suw menen qayta islewden ibarat.
Neytrallaw-degende maydı siltiniń suwlı eritpesi menen qayta islew tusindiriledi.
Maylardı aǵartıw-bul maylardan mayday eritiwshi pigmentlerdi-karotinoidlar, xlorofiller, al paxta mayı ushın gossipollar hám onıń tuwındıları hám basqalardı ajıratıwdan ibarat. Maylar vakuum astında 75-85 oC temperaturada ajıratıladı
Limon kislotasi. Awqatlıq limon kislotasinin quramında qantı bar ortalıqlardı Aspergillus niger zamarriqları menen fermentlestiriw procesinde alınadı. Quramında qantı bolgan ortalıq sipatında sheker islep shigariw sanaatının shigindisi melassadan paydalanıladı. Láblebi melassası quramında 80% átirapında qurgaq zatlar, soni ishinde, 46- 51% saxaroza, 0,8-2,7% azotli hám 8.5% mineral zatlar bar boladı Qantti fermentlestiriwde limon kislotasini payda boltw processi tómendegishe:
C12H22O11-2CH30+ 3H20

• 
  Uksus kislotası (CH₃COOH) azıq-awqat sanaatında, sonıń ishinde, nan jabıwda qollanıladı. Uksus kislotası ótkir iyiske iye, reńsiz suyıq zat. Suwsız uksus kislotası kristall zat bolıp, muzǵa uqsaydı. Sonıń ushın ol geyde muz uksus kislotası dep ataladı.
  

Tábiyǵıy boyawlar. Awqatlıq boyaw sanaatında qollanılatuǵın tábiyǵıy organikalıq zatlarǵa tómendegiler mısal boladı: qızıl boyawlarǵa karmin, miywe-qaqlardıń sherbetleri, enoboyaw, malvin; sarı boyawlarǵa shafran, kurkuma, karotin; jasıl boyawlarǵa xlorofill; qońır boyawlarǵa qızdırılǵan qumsheker, quwırılǵan kofe; aq boyawlarǵa kraxmal, qumsheker untaǵı hám basqalar.
Indigokarmin kók reńdegi boyaw bolıp, indigosulfat kislotasınıń eki natriyli duzınan ibarat. Boyaw suwda jaqsı erip, taza, kók reńli eritpe payda etedi.
Tetrazin sarı reńli boyaw. Boyaw suwda jaqsı eriydi. Spirtte az, al mayda erimeydi. Jaqsı jaqtılıqqa hám temperaturaǵa shıdamlılıǵı menen ózgeshelenedi, biraq barlıq sintetikalıq boyawlar ishinde kúshli gigroskopik zat bolıp esaplanadı. Sonıń ushın onı saqlawda ıǵallıq tásirinen qorǵaw kerek.