Тема: Kirisiw

1-Tema: Kirisiw. “Qaraqalpaqstan tariyxi” pa`ninin` ma`qseti, waziypalari oni u`yreniw predmeti ha’m derekleri.
Reje:
1.«Qaraqalpaqstan tariyxi» pa`ninin` predmeti, onin` a`hmiyeti, aktuallig`i, mashqalalari, maqseti ha`m waziypalari.
2. Pa`ndi u`yreniwdegi materialliq ha`m jazba derekler.
3. Qaraqalpaqstan tariyxi pa`ninin’ ja’ha’n tariyxi, etnografiya, arxeologiya, numizmatika, toponimika, lingvistika h.t.b. pa`nler ara baylanisi.
4. Qaraqalpaqstan tariyxi pa`ninin` jetilisken ka`mil insandi ta`rbiyalawdag`i orni.


Tayanish tu`sinigi
Pa`ninin` predmeti. Qaraqalpaqstan xaliqlari tariyxinin` ja`han tariyxi tsivilizatsiyasi ha`m ma`deniyati menen baylanislig`i haqqinda. Ilimiy-metodologiyaliq tiykarlari. Qaraqalpaqstan tariyxi pa`ninin` jetilisken ka`mil insandi ta`rbiyalawdag`i orni.
_________________________________

G`a`rezsizlik jillari, ja`miyetshiliktin`, a`sirese jaslardin` o`z xalqinin` tariyxin teren` biliwge qizig`iwshilig`i artti. Sonin` ushinda prezident I.A.Karimov «o`z tariyxin bilgen, onnan ruwxiy quwat alatug`in xaliqti jen`ip bolmaydi. Biz haqiyqiy tariyximizdi tiklewimiz, xalqimizdi, milletimizdi mine usi tariyx penen qurallandiriwimiz za`ru`r. Tariyx penen qurallandiriw, ja`ne bir ret qurallandiriwimiz za`ru`r» degen edi.

Halqimizdin` milliy o`zligin an`lawinda ruwxiy du`n`yasi bay, ka`mil insandi ta`rbiyalawda, Watanimiz tariyxin u`yreniwdin` a`hmiyeti og`ada u`lken. Ruwxiylig`in tiklewi, tuwilip o`sken elinde o`zin basqalardan kem sezbey, basin ba`lent ko`terip ju`riwi ushin insanga, a`lbette tariyxiy yadi kerek.
Prezidentimiz I.Karimovtin` O`zbekstannin` o`zinin` jan`alaniw ha`m rawajlaniw joli, Tarixiy xotirasiz kelajak ywq , O`z keleshegimizdi o`z qolimiz benen qurip atirmiz, h .t.b. miynetlerinde ja`miyetimizdi jan`alaw ha`m rawajlandiriwdin` o`zine ta`n joli, sotsialliq ha`m ruwxiy turmisti jaqsilawdin`, milliy qa`dir qimbatimizdi ha`m da`stu`rlerimizdi qayta tiklewdin` aniq kontseptsiyasi islep shig`ilg`an, tariyxiy yadigerliktin` insan ruwxin tiklewdegi a`hmiyeti aship berilgen. Tariyx sabaqlari insandi sezgirlikke u`yretedi, xarakterin bekkemleydi. Insan ushin tariyxtan ayiriliw-o`mirden ayiriliw degendi an`latadi.
Biz o`tmishti tiklew, tariyxiy xaqiyqatliqti o`z ornina qoyiw arqali pikirlewimizdi bayitamiz, tu`siniklerimizdi ken`eytemiz, o`mir filosofiyasi arqali reformalar filosofiyasin, reformalardin` ma`nisin an`lay baslaymiz. En` aqirinda usi protsess arqali ja`miyetti jan`alaymiz. Onin` mazmunin bayitamiz. Qaraqalpaqstan tariyxi qaraqalpaqlar xaliq, millet bolip qa`liplesiwi protsesin, ata-babalarimiz qaldirg`an bay ruwxiy miyrasin, ma`mleketimizdin` payda boliwi ha`m ishki, sirtqi siyasatin u`yretedi.
Tariyx arabsha so`z bolip, «o`tmish», «o`tken waqiyalar haqqinda aniq pikirlew» ma`nisini bildiredi. Tariyx pu`tin insaniyattin` uzaq o`tmishden ha`zirgi ku`ngeshe basir o`tken turmisliq joli, a`wladtan-a`wladqa miyras qaliwshi, hardayim rawajlanip, bayip bariwshi ja`miyetlik-siyasiy, ekonomikaliq, ruwxiy-ag`artiwshi, ma`deniy, ma`mleket qurilisi tarawlarinda ta`jriybelerdi, xaliqlardi jeteklegen tariyxiy shaxslar xizmetlerin ta`rtipke saling`an halda u`yreniwshi, ta`riyplewshi pa`n bolip esaplanadi. Tariyx ko`ptarmaqli pa`n bolip, oni arnawli ma`mleketler ha`m xaliqlar tariyxi, aymaqlar tariyxi, ja`ha`n tariyxi siyaqli bo`lip u`yreniw mu`mkin. Ha`r qanday ma`mleket, ha`r bir xaliq o`zinin` uzaq ha`m qaytalanbas tariyxina iye bolg`aninday, O`zbekstannin` o`zbek xalqinin` tariyxi ha`m bay ha`m qiziqarli. A`yyemgi zamanlardan-aq Turan, Turkistan dep ataliwshi ana Watanimiz tu`rli tariyxiy jazba ha`m arxeologiyaliq dereklerge qarag`anda Qitay, Iran, Misir, Rim siyaqli qa`dimgi ha`m ulli ma`mleketler qatarinda dun`yag`a belgili.
Qaraqalpaqstan xalqinin` bay ha`m qa`dimiy ma`mleketshilik ta`jriybesi bar. Ha`zirgi Qaraqalpaqstan aymag`inda da`slepki g`a`rezsiz ma`mleketlik du`zilmeleri eramizdan buring`i birinshi min` jilliq baslarinda payda bolip, shamamenen 2700-3000 min` jil dawaminda bekkemlenip barg`ani ha`m dun`ya ma`mleketshiliginin` rawajlaniwinda en` joqari da`rejede ko`terilgeni ja`ha`nge ma`lim.
Watanimiz tariyxi Qaraqalpaq xalqinin` ja`ha`n ha`m ma`deniyati g`a`ziynesine u`lken u`les qosg`anlig`inan guwaliq beredi. Qaraqalpaqstan tariyxi pa`ni sotsial-gumanitar pa`nler menen baylanisli halda u`yreniledi. Tariyxtaniw, u`lketaniw, arxeologiya, arxivtaniw, antropologiya, etnografiya siyaqli arnawli pa`nler tariyx filosofiyasin sin`diriw, an`lap jetiwde ko`meklesedi.
. Qaraqalpaqstan tariyxi pa`ninin` teoriyaliq ha`m metodologiyaliq tiykarlari: Tariyxiy waqiyalardi u`yreniwde qanday ilimiy-teoriyaliq, metodologiyaliq tiykarlarg`a tiykarlaniwdin` a`hmiyeti og`ada u`lken. Adamzat ja`miyetindegi tariyxiy waqiya, ha`diyselerdi u`yreniwdin` a`hmiyetli teoriyaliq metodologiyaliq tiykarlarinin` biri ja`miyet rawajlaniwinin` nizamlarin aship beriwshi dialektikaliq metod bolip esaplanadi. Insaniyat turmisi, ja`miyet rawajlaniwi dialektikaliq protsess.