Tayanch so’z va iboralar: Yorug’lik, spektr, to’lqin uzunligi, tezlik, yo’llar farqi

Gyugens-Frenel’
prinsipining analitik ifodasi deb qarash 
mumkin. (2) formula bo‟yicha hisoblash umumiy holda juda qiyin masaladir. 
Lekin Frenel‟ ko‟rsatganki, simmetriya xossaliri bo‟lgan hollarda naqtijaviy 
tebranishning amplitudasini topish oddiy algebraik yoki geometrik qo‟shish yo‟li 
bilan amalga oshirilishi mumkin. Difraksiya hodisasi ikki xil bo‟ladi. agar 
yorug‟lik manbai va kuzatish nuqtasi R to‟siqdan shunchalik uzoqda bo‟lsaki 
to‟siqqa tushayotgan nurlar va R nuqtaga boruvchi nurlar deyarli parallel dastani 
hosil qilsa, Fraungofer difraksiyasi yoki parallel nurlardagi difraksiya kuzatiladi. 
Aks holda Frenel‟ difraksiyasi kuzatiladi. S yorug‟lik manbaidan keyin va R 
kuzatish nuqtasidan oldin linza shunday joylashtirilsaki, S va R nuqtalar linzaning 
fokal tekisligiga tushib qolsa, Fraungofer difraksiyasini kuzatish mumkin bo‟ladi. 
Yorug‟lik difraksiyasi deb ataladigan hodisada yorug‟lik nurlari shaffofmas 
to‟siqlardan egilib o‟tib, geometriya soya sohasiga kirib boradi. 
Nuqtaviy monoxromatik yorug‟lik manbai M dan yorug‟lik nurlari ( 
ularning muhitdagi to‟lqin uzunligini A tezligini A deb belgilaymiz) bir jinsli 
muhitda tarqalayotgan bo‟lsin. Chekli t vaqtdan so‟ng yorug‟likning to‟lqin 
fronti radiusi R=vt bo‟lgan sferik sirtdan iborat bo‟ladi. 3-rasmda shu sferik 
sirtning bir qismi tasvirlangan. Bu sirtdagi barcha nuqtalar ikkilamchi kogerent 
to‟lqinlar manbaidir. Fazoning ixtiyoriy A nuqtasidagi yorug‟lik to‟lqinning 
amplitudasini topaylik. Buning uchun sirtning barcha nuqtalaridan A nuqtaga etib 

---

kelayotgan ikkilamchi kogerent to‟lqinlarning yig‟indisini topish kerak. Bu 
masalani Frenelning zonalari usulidan foydalanib hal qilamiz. M va A nuqtalarni 
to‟g‟ri chiziq bilan birlashtiraylik. Bu to‟g‟ri chiziq S sirtni O nuqtada kesib o‟tadi. 
O nuqta S sirtdagi barha nuqtalar ichidagi A nuqtaga eng yaqin joylashgan. OA ni 
r orqali belgilaylik. Markazlari A nuqtadagi joylashgan, radiuslari esa mos 
ravishda
6-rasm. 
r
1
=r
o
+

/2,
r
2
=r
1
+

/2 =r
o
+2

(

/2), 
r
3
=r
2
+

/2 =r
o
+3

(

/2), 
bo‟lgan sferalar o‟tkazaylik. Busferalar to‟lqin frontini kesishi natijasida S sirt bir 
qator halqasimon zonalarga ajratiladi. Ularni