Tayanch so‘z va iboralar: I

Inshorejasinituzishvatezissifatidashakllantirish:

Insho mavzusi aniqlab olingach, mazkur mavzu asosida insho rejasi tuziladi.Reja– ish-faoliyatni tartibga solish, amalga oshirish rejimidir.Reja forscha-tojikcha“kiryoyiladiganip”,“arqon”;“saf”,“qator”ma’nosidagiso‘zbo‘lib,biror
ishni tartibi bilan va o‘z vaqtida bajarish uchun oldindan belgilab olingan aniq yokitaxminiymo‘ljal,belgilitartib,qoida,o‘lchovnibildiradi(O‘TIL,III,369).
Tuziladiganrejainshomazmuninio‘zidato‘la-to‘kisnamoyonqilibturmog‘i,izchillikasosidamavzudanchetgachiqmagan holdatuzilmog‘idarkor.
Rejainshoningtarkibiyqismlaridanbirisanaladi.Yaxshituzilganrejainshoning izchilligini ta’minlaydi, o‘quvchi reja asosida qayd etilgan fikrdan keyinnima haqida bayon qilishni aniq his qilib turadi. Insho rejasi ikki xil: sodda vamurakkabko‘rinishda bo‘ladi.
Odatda, erkin va ijodiy mavzulardagi insholar yozilayotganda yoki aniq biryozuvchiningijodigabahoberilayotgandasoddashakldagiinshorejalaridanfoydalaniladi. Bunda rejadagi har bir band qisqa va sodda gaplardan iborat bo‘ladi.Soddashakldagiinshorejasituzilayotgandamavzugahartomonlamamoskeladiganmateriallardan,xalqmaqollaridanvaibratligaplardan,hikmatliso‘zlardanfoydalanish maqsadga muvofiqdir.
O‘zida insho mavzusining barcha jihatlarini yaqqol aks ettirib turgan rejanamunalari insho mazmuniningixchamlashtirilgan shakllaridir. Yaxshi tuzilganrejalar inshoning yo‘nalishi, tarkibiy qismlari, mavzuning izchilligi haqida aniq birtasavvurberadi.Bundaytipdagiinshorejalaridagitartibarabraqamlaribilanbelgilanadi va rejabandlarioxiridanuqta qo‘yiladi.

Soddako‘rinishdagirejalar:

Sodda ko‘rinishdagi insho rejalari tuzilayotganda, undagi gaplar tarkibini 1),2), 3) ... shaklida arabcha raqamlar bilan belgilash va ulardan keyin yarim qavsqo‘yish, shuningdek, ularni a), b), d) tarzida belgilash tavsiya etilmaydi. Tartibnibelgilashningengmaqbulyo‘liarabraqamlariniqo‘yib,ulardanso‘ngnuqtaishlatishdir.

«Izoh ma’nosidagi so‘zlardan keyin ikki nuqta qo‘yiladi», degan qoidagaasosan rejadan keyin ikki nuqta qo‘yiladi. Har qanday reja umumlashtiruvchi so‘z,tarkibidagigaplaresarejaningizohi,uningmaqsadigayo‘naltirilganmantiqiydavomidir.