Tayanch so‘z va iboralar: I

Adabiy mavzudagi insho ta’lim dasturida qayd qilingan, dars jarayonidao‘tilganmavzularasosidayoziladigan,darslarvadarsliklardagima’lumotlargao‘quvchiningmunosabati,shaxsiyfikrlariifodalanadigan,ijodiyyondashuvasosidagi yozma ishdir. Adabiy mavzudagi inshoda muayyan yozuvchi, shoirninghayoti va ijodi, qahramonlar xarakteri, fe’l-atvori, faoliyati, taqdiri tahlil qilinadi,ijodkor faoliyati, asarlariga doir umumiy ma’lumotlar bayon etiladi, badiiy asarmazmuni,g‘oyasihamdaundagiqahramonlarxarakterini,taqdiriniyoritishda,tahlilqilishda o‘quvchining mustaqil yondashuvi aks etadi. Ijodiy yondashuv, mustaqilfikrinshoningzarurshartlaridanbiridir.Ta’limjarayonidaadabiymavzudagiinsholar keng qo‘llanadi. Adabiy mavzudagi insholar matn asosidagi insholar, debhamyuritiladi.

Adabiymavzudagiinsholardanonatilivaadabiyotdarslaridakengfoydalanish, reyting tizimining oraliq va yakuniynazoratlarini insho ko‘rinishidao‘tkazish maqsadga muvofiqdir.
Adabiy mavzudagi insholar o‘quvchining badiiy nutqini rivojlantiradi, ungao‘xshatish,sifatlash, jonlantirish,mubolag‘asingariadabiytasvirvositalaridanfoydalanishni,oddiyso‘zlarbilanma’nosikuchaytirilganbo‘yoqdorso‘zlarnifarqlashvaqo‘llaybilishnio‘rgatadi.Shuningdek,yozuvchiuslubinitushunish,asarkulminatsiyasi va yechimidagi voqea-hodisalarni anglash, asar yuzasidan o‘z fikr-mulohazalarinikeng,aniqvaizchil,erkin ravishdabayonqilishimkoniniberadi.
Adabiyinsholardanfaqatadabiyotdarslaridaemas,balkionatilimashg‘ulotlarida ham keng foydalaniladi. Bunday insholar yozuvchi mahoratinianiqlashga, asarqahramonlariolamigakirishga, ularnibir-biribilantaqqoslab,yaxshilik va yomonlikning tub mohiyatini anglashga yordam beradi. Shu bilan birqatordaonatiliqoidalarini,badiiyuslubxususiyatlarinio‘zlashtirishdaahamiyatlidir. Adabiy insholar o‘quvchidan badiiy nutq ko‘nikmasini talab etadi.Masalan, “Ma’nodosh va qarama-qarshi ma’noli so‘zlar” mavzusi o‘rganilgandanso‘ng o‘quvchilarga yaxshilikni, insonning, ijobiy, ezgufazilatlarini ifodalovchiso‘zlarningqarama-qarshima’nolilarinitoptirish,ma’lumbirasarmisolida“Yaxshifazilatlar–inson ziynati”adabiyinshosiniyozdirish mumkin bo‘ladi.
Adabiy insholar badiiy adabiyot namunalari asosida yaratiladi. O‘quvchilaro‘rganilayotgantilhodisalaribilanbog‘liqholdabadiiyasarlar,ulardagiqahramonlar,bayonqilinganqiziqarlivoqea-hodisalarnitahlilqiladilar,o‘zmunosabatlarinibildiradilar.

2.