Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

Maqsad: 
a) Topshiriqlami tushuntirish.
b)Talabnoma (og‘zaki-daktil), hisobot (og‘zaki-daktil) tnzishga 
o‘rgatish.
d) yasash malakalarini ishlab chiqish.
Amaliyotda asosan yuqorida keltirilgan maqsadlar, uchta yirik 
ko‘rinishda uyg‘un holatda qo‘llaniladi:
1. Ta’limiy.
2. Tarbiyaviy.
3. Korreksion.
Ta’limiy maqsad 
asosan o'quvchilarga yetkazilishi kerak 
boigan tushuncha, bilim, ko‘nikma va malakalami, ya’ni ma’rifiy 
yo'nalishni belgilaydi.
Tarbiyaviy maqsad 
asosan o‘quvchilarga berilayotgan 
bilimlar asosidagi ma'naviy yo‘nalishni belgilaydi.
Korreksion maqsad 
esa ham ta’limiy, ham tarbiyaviy maqsad 
asosida nuqsonni tuzatish. Korrektsiya bilinmaydigan holatga kel- 
tirish, sog lom analizatorlarga tayanib, o‘rnini bosish (kompen- 
satsiyalash)ni ko‘zda tutadi.
Demak, predmetli amaliy ta’lim darsi eshitmaydigan o‘quv- 
chilaming umumiy rivojlanishi (nutqiy, aqliy, jismoniy, ruhiy)ni 
ta’minlovchi maqsadlami ko‘zda tutadi.
0 ‘zbek tilini muloqot vositasi sifatida o‘rgatish, bu vazifa tabiiy 
vaziyatlarda nutqiy sharoitning yaratilishi orqali amalga oshiriladi.
198

---

Bolalar bilan jamoa bo‘lib biror predmet yasalayotganda pred- 
metlar, harakatlami nomlashga, o‘qituvchi yoki o‘rtog‘iga savol, 
iltimos bilan murojaat qilishga, ishga munosabat bildirishga ehtiyoj 
tug‘iladi. 0 ‘quvchilar tayyorlov sinflaridayoq so‘zli muloqotga 
ehtiyojni anglab yetadilar. Masalan:
-So‘rang, kimda ... bor?
-Menda...... yo‘q.
-Menga...,...,... bering.
Nutq ma’nosini 
tushunish, 
undan foydalanish 
boshqa 
vaziyatlarga o‘tadi va boshqa darslarda ham amalga oshiriladi. 
Predmetli amaliy ta’lim uchun tanlangan va o‘zlashtirilgan nutqiy 
material boshqa o‘quv predmetlari mazmunini ham tashkil etadi. Bu 
bilan predmet amaliy ta’limning boshqa umumta’lim predmetlari 
orasidagi uyg‘unligi belgilanadi.
0 ‘quvchilarni predmetli amaliy faoliyatni rejalashtirishga 
o‘qitish shu yo‘nalish bo‘yicha dastuming muhim bo‘limi hisob- 
lanadi. Bu jarayon o‘quvchilar mantiqiy tafakkurining rivojlanishi 
bilan bog‘liqdir. Tafakkur jarayonlari (analiz, sintez, taqqoslash, 
umumlashtirish)ning amalga oshishi orqali eshitmaydigan bolalar 
so‘zlashuv nutqi rivojlanadi.
Predmetli amaliy ta’lim darsida buyumni tayyorlash bo‘yicha 
ish rejasini tuzish 1-sinfdan boshlanadi. U bilan parallel ravishda 
topshiriqni tushunish, tuzish va ish yuzasidan hisobot berish 
rivojlantiriladi.
Masalan, har bir sinf bo'yicha predmetli amaliy faoliyatni 
rejalashtirish o‘z yo‘nalishlariga ega: topshiriqni tushunish va 
bajarish, buyumni tayyorlash rejasini tuzish, kerakli ish qurollari va 
jihozlami aniqlash, o'rtog‘iga topshiriq berish va ish yuzasidan 
hisobot berish kabilar amaliy faoliyatni rejalashtirishni shakllan- 
tiradi:
«Olma» (rasm).
Qalamni ol. 
Qalamni oldim.
Olma rasmini chiz. 
Olma rasmini chizdim.
Band chiz. 
Band chizdim.
Olmani bo‘ya. 
Olmani bo‘yadim.
199

---

Shu kabi ishga oid topshiriqlar tuzilgandan so‘ng: - Sen nima 
qilding? - savoli faoliyatni rejalashtirishga turtki bo‘ladi.
Ushbu savol buyumni yasashdagi har bir faoliyat uchun o‘z 
vaqtida berilishi shart. Shu jumladan, o‘z vaqtida javob tariqasida 
aytilgan jumla hisobot uchun tayyorgarlik bo‘ladi.
Bu kabi nutqiy muloqotga tortish jarayoni o‘quvchi uchun o‘z 
ish faoliyatini rejalashtirishga sharoit yaratadi. Agar o‘quvchi har 
bir ish turi bo‘yicha hisobot berishga qiynalsa: - Awal nima qil­
ding? Keyinchi? kabi savollar bilan murojaat qilinadi. Bu muro- 
jaatlar o‘quvchini o‘z fikrini nutq orqali ifodalashga majbur qiladi. 
Bu vaziyatda o‘qituvchining mahorati talab qilinadi, chunki u:
-o‘quvchi ish faoliyatining har bir bosqichini kuzatishi;
-o‘quvchining u yoki bu predmetga (yordamga) bo‘lgan ehtiyo- 
jini muammoli vaziyat sifatida anglab, nutqiy muloqot uchun foy- 
dalanishi;
-o‘quvchining har bir harakatini o‘z vaqtida rag‘batlantirishi 
lozim.
Shunday qilib, predmetli amaliy ta’lim darsida o‘qituvchining 
o4z vazifalarini amalga oshirish yuzasidan yangi pedagogik ish 
usullari va turlarini keltirib o‘tdik. Eng muhimi, ushbu dars tilni 
muloqot vositasi va tafakkur quroli sifatida egallash uchun zamin 
ekanligini o'qituvchi o‘zi anglamog‘i va o‘quvchi ongiga 
singdirmog‘i lozim. Amaliy faoliyat natijasi buyumning qanchalik 
asliga yaqin tayyorlanishidan ham ko‘ra, o‘quvchining tayyorlash 
jarayonining har bir bosqichini va predmetlami qay darajada his 
qilishi muhimroqdir. Bu esa predmetli amaliy ta’lim darsining 
mohiyatini ochib beruvchi holatdir.