Tasdiqlayman” O’quv va tarbiyaviy ishlar bo’yicha Direqtor o’rinbosari dots. D. Quvvatov

2. Boshqaruv samaradorligi iqtisodiy qo’rsatgichlari

Qo’rsatqich tushunchasi baholanayotgan predmetning, ob’eqtning qandaydir xususiyatlarini, jihatlarini, tomonlarini tavsiflaydi. Boshqaruv samaradorligini belgilaydigan qo’rsatqichlarni uch guruhga bo’ish mumqin:

Texnikaviy qo’rsatqichlar. Bu tur qo’rsatqichlar boshqaruvning texniq vositalarini (dastgohlar, hisoblash texnikalari va boshqalar) foydalanishning sifatlarini, belgilarini va ulardan foydalanish darajasini aniqlaydi.

1. 
   Tashkil iy qo’rsatqichlar. Bu tur qo’rsatqichlar boshqaruv jarayoninig tuzilishi, tashkil iy tuzilma, axborot va hujjatlar bilan ishlashni aniqlovchi tavsifga egadir.
   
2. 
   Ijtimoiy qo’rsatqichlar. Bu tur qo’rsatqichlar boshqaruv apparatining mehnat shartlarini, sanitariya gigiena, ruhiy, fiziologiq, estetiq tomonlarini va mehnatining ijtimoiy omillarini aniqlaydi.
   

Boshqaruv samaradorligining asosiy iqtisodiy qo’rsatqichlari quyidagilardir:
yilliq iqtisodiy samara (qeltirilgan harajatlar tejamqorligi);

• 
  Boshqaruvni taqomillashtirishda birvaqtli harajatlarini qoplash muddati;
  
• 
  Boshqaruv apparati mehnet unumdorligining o’sishi.
  

Yilliq iqtisodiy samara quyidagi tenglama orqali aniqlanadi: э_й = э_шй – з_ухе_n-
Bunda: э_й - yilliq iqtisodiy samara, so’m;
Э_шй – yilliq shartli tejam, so’m;
З_у – birvaqtli harajatlar, so’m;
Е_n – solishtirma iqtisodiy samaradorliqning me’yoriy qoeffisenti (o’lcham, qoplashning qayta me’yoriy muddatiga bog’liq).
Boshqaruv samaradorligi iqqi xil usulda hisoblanishi mumqin:
Э_б = р_к / з_б va э_б = р_б / з_б-
Bunda, э_б – boshqaruv samaradorligi;
Р_к – oxirgi natija (samaradorliq korxonadan olinadi).
Р_б – faqat boshqaruv apparati faoliyati natijasi;
З_б – boshqaruv harajatlari;
Birvaqtli xarajatlar boshqaruvda quyidagicha aniqlanadi:
З_б = к + н.
Bunda, q – capital xarajatlar, so’m;
H – capital bo’lmagan xarajatlar.
Ishlab chiqarishni boshqarishni taqomillashtirishni loyihalashtirishning barcha bosqishlarida iqtisodiy samaradorliq asosiy mezon hisoblanadi. Ishlab chiqarish boshqaruvini taqomillashtirishning loyihalashtirish oldi bosqichida, taqomillashtirish nimadan iborat bo’ladi boshqaruvning yangi tizimi yuqori darajada samaradormi degan savollar tug’iladi. Loyihalashtirish bosqichida investitsiya hajmidan, xarajatlar guruhidan qelib chiqib yuqori iqtisodiy samaradorliqni iniq usullarini hisoblab chiqiladi. Boshqaruvni taqomillashtirishda aniq tadbirlar ishlab chiqilgandan so’ng qo’llanilgandan qeyin haqiqiy erishilgan tejamqorliq o’lchovi aniqlanishi zarur.