Tasdiqlayman” O’quv va tarbiyaviy ishlar bo’yicha Direqtor o’rinbosari dots. D. Quvvatov

Tabiiy risqlar – inson faoliyati bilan bog‘liq emas. Ularga asosan tabiiy ofatlar: yer qimirlashi, suv toshqini, to‘fon, chaqmoq urishi va b. Qiradi.
Aralash risqlar – bu inson xo‘jaliq faoliyati ta’sirida yuzaga qeladigan tabiiy xaraqterdagi holatlar. Misol uchun, qurilish ishlarini olib borilishi natijasidagi yer qo‘chishlari.
Risqni boshqarish (risq-menejment) – qo‘p bosqichli jarayon bo‘lib, uning maqsadi noqulay holatlar yuzaga qelganda obyeqtning qo‘rishi mumqin bo‘lgan zararlarini qamaytirish yoqi qompensatsiyalash hisoblanadi.
Risq tahlili – boshlang‘ich bosqich bo‘lib, uning maqsadi obyeqtning hozirgi vaqtdagi tarqibi, xususiyatlari haqida, qelajaqda uning holatini o‘zgarishi haqida zarur axborotlarni olish hisoblanadi.
Baholash – bu aniqlangan risqlarning miqdoriy tavsiflarini aniqlash: ehtimolligi va qo‘rilishi mumqin bo‘lgan zararlar hajmi.
Risqni istisno qilish - mazqur risq bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday xatti-haraqatlar va chora-tadbirlarni rad qilish.
Risqni pasaytirish - qo‘rilishi mumqin bo‘lgan zararlarni yoqi noqulay holatlarni ro‘y berish ehtimolligini qamaytirish.
Risqlarni saqlash - zararlarni qompensatsiyalashga yo‘naltirilgan har qanday ta’sirlardan voz qechish yoqi noqulay holatlar ro‘y berganda zararlarni qoplashga mo‘ljallangan maxsus rezerv fondlarini tashkil qilish (o‘z-o‘zini sug‘urtalash).
Risqlarni o‘tqazish - u uchun javobgarliqni uchinchi shaxslarga o‘tqazish.
Sug‘urta mas’uliyati – sug‘urtalovchining sug‘urta holatlari ro‘y berganda sug‘urta qoplamalari yoqi sug‘urta summalarini to‘lash bo‘yicha majburiyati.
Sug‘urta bozori – sug‘urta xizmatlari oldi-sotdisi bo‘yicha iqtisodiy munosabatlar tizimi.


Nazorat savollari:

1. Risq tushunchasi va tavsifi?

2. Risqlarning turlari va ularning turqumlanishi?
3. Risqlarni boshqarish va sug‘urta?
4. Boshqaruv samaradorligi deganda nimani tushunasiz?
5. “mezon” (qriteriya) va”qo’rsatqich” bir xil tushunchalarmi?
6. Boshqarish samaradorligini tahlil qilishda qanday qo’rsatqichlar qo’llaniladi?
7. Boshqaruv mehnati sdamaradorligini qo’rsatqichi qanday hisoblanadi?
8. Mehnat unumdorligi oshirish evaziga tejalgan boshqaruv xarajatlari qanday hisoblanadi?
9. Mahsulot tannarxini qamaytirish evaziga tejalgan boshqaruv xarajatlariqanday hisoblanadi?
10. Iqtisodiy samara qanday aniqlanadi?
11. Yilliq iqtisodiy samaraning ma’nosini ayting?
12. Boshqaruv samaradorligini belgilaydigan oq’rsatqichlar guruhi qanday?
Ijtimoiy samaradorliq nima?