Tasdiqlayman” Kasbi tuman 2 – son kasb-hunar maktabi direktori: O. T. Maxmudov

9-ma’ruza
Mavzu:Ochiq tizimlar o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli (ISO/OSI).
Reja:

1. 
   Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli
   
2. 
   Model pog’onalari
   

Кalit so’zlar
Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli (OSI), Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli pog’onalari.
Ochiq tizimlarning o’zaro ishlashining tayanch namunaviy modeli
Ochiq tizimlarning xususiyatlari va vositalarini belgilab beruvchi konseptual asos. Model, turli ishlab chiqaruvchilar tomonidan yaratilgan axborot tizimlarini yagona tarmoqda ishlashini ta’minlovchi Ochiq Tizimlarning o’zaro ta’sirini aniqlab beradi. Shu sababli u, axborot tizimlari uchun amaliy jarayonlarni, ma’lumotlarni ifodalash usullari, ma’lumotlarni yagona ko’rinishda saqlashga, tarmoq resurslarini boshqarish, ma’lumotlarni xavfsizligi va axborotni muhofazalash, dasturlarni va texnik vositalarni tashhis qilish bo’yicha o’zaro ta’sirini muvofiqlashtiruvchi amallarni bajaradi.
Model, Standartlar bo’yicha Xalqaro Tashkilot (ISO) tomonidan ishlab chiqilgan va axborot tizimlari, hamda ularning uyushmalari uchun tamoyillar asosi sifatida butun dunyoda keng qo’llaniladi. Modelning asosiy elementlari bo’lib, pog’onalar, ob’ektlar, ulanishlar, ulanishning fizik vositalari hisoblanadi
Bu model’ barcha tarmoq funksiyalari 7-ta pog’onaga bo’lingan tarmoq arxitekturasini belgilovchi model’ hisoblanadi. Har bir pog’onaga tarmoqda bajarilishi kerak bo’lgan tarmoq operasiyasi, protokoli va tarmoqning maxsus qurilmasini boshqarish topshirilgan bo’ladi.
Model’ pog’onalarining asosiy vazifalari quyidagicha:
Amaliy. U tarmoqda amaliy va tizimli dasturlarning o’zaro aloqasini ta’minlaydi (foydalanuvchi va tarmoqo’rtasida interfeysni ta’minlagan holda). Bu pog’onada amaliy xizmatlar bajariladi, ya’ni: fayllarni uzatish, olislashgan holda terminalga kirish, elektron pochta va hokazo.
Taqdim etish. Bunda ma’lumotlarni uzatishda kodirovkani bir hillashtirish ta’minlanadi. Tarmoqqa birlashtirilgan komp’yuterlar o’rtasida ma’lumotlar almashuvi uchun foydalaniladigan shaklni belgilaydi. Ma’lumotlarni uzatuvchi komp’yuterda bu daraja amaliy darajadan olingan formatdan ma’lumotlarni oraliq formatlarga qayta aylantirishni amalga oshiradi.

9.1-rasm. Taqdim etish pog’onasida ma’lumotlarni uzatilishi
Seans. U ikkita turli komp’yuterlarnidasturlar yordamida seans olib borishini ta’minlab beradi. Bu darajada kuyidagilar amalga oshiriladi:
• xavfsizlik vositalarini boshkarish;
• ma’lumotlar almashuvini sinxronlash;
• uzilish (to’xtab qolish) natijasida seansni qoldirish.
Transport. Ushbu pog’onada ma’lumotlarni tug’ri tashish ta’minlanadi, xatolar imkon darajasida to’g’irlanadi. Tashish bo’yicha servis hizmati ko’rsatiladi.

9.2-rasm.Transport pog’onasida ma’lumotlarni uzatilishi.

Tarmoq. Ikkita mashina o’rtasidagi aloqani tashkil etadi. Ma’lumotlarni manzillarga jo’natishga va mantiqiy manzilgohlar va nomlarning jismoniy manzillarga o’zgarishiga javob beradi; jo’natuvchi komp’yuterdan qabul qiluvchi komp’yutergacha bo’lgan marshrutni belgilaydi; tarmoq shartlariga bog’lik holda ma’lumotlarning o’tish yo’lini belgilaydi.

9.3-rasm. Tarmoq pog’onasida ma’lumotlarni uzatilishi
Кanal. Tarmoqqa uzatish va tarmoqdan olish uchun ma’lumotlarni to’playdi. Ma’lumotlarni uzatishning jismoniy muxitga kirishini boshqaradi.
Ya’ni kadrlarni formatini va ularni qaysi vaqt uzatish hamda qabul qilish mumkinligini aniqlaydi.

9.4-rasm. Кanal pog’onasining ishlash prinsipi