«tasdiqlayma n». Maktab o’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari: A. Ravshanov

Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzularni o’qib, shu mavzular asosida test topshiriqlari tayyorlab kelish beriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Qoyatosh suratlari.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga qoyatosh suratlari haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Afsona nima, ular qanday yaratiladi?

2.Afsonalar rivoyatlardan nimasi bilan farq qiladi?

3.Asotirlarda nimalar haqida hikoya qilinadi?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Qadimgi ajdodlarimiz qoyatoshlarga chizib qoldirgan rasmlar ilk san’at namunalari edi. Ular tarix uchun juda qimmatli yodgorliklardir. Qoyatosh suratlarining o’ziga xos tomoni shundaki, ular insoniyat tomonidan hali yozuv paydo bo’lmasidan oldin yaratilgan edi. Bu san’at namunalari olimlarning qadimgi davr tarixini yoritishlarida muhim manba hisoblanadi. Ularda ajdodlarimizning kundalik hayoti, turmush tarzi, diniy e’tiqodi, mashg’ulotlari va odatlari ifodalangan. Ayniqsa, ajdodlarimizning eng qadimgi mashg’uloti – hayvonlarni ovlash manzarasi ko’p uchraydi. Bu suratlar tarix uchun o’sha davrda odamlar ko’proq qanday hayvonlarni ovlaganligi va ular buni qay tarzda bajarganligi haqida qiziqarli ma’lumotlar beradi.

Qoyatosh suratlarini bundan 30 ming yillar avval kramonon odamlari yaratganlar.

Arxeologlar tomonidan topilgan bu davr suratlarining ko’pchiligi qoyalarga o’yib ishlangan. Ularning bir qismi G’arbiy Yevropaning dunyoga mashhur Altamir va Lasko g’orlaridan topilgan. O’sha zamon tasviriy san’at ustalari hayvonlarni tasvirlashda qora, sariq va qizil bo’yoqlardan foydalanishgan. Bo’yoqlar tosh devorlarga tayoqcha yoki hayvon junidan tayyorlangan mo’yqalam yordamida surilgan. Ularni o’rganish qadimiy hayvonot dunyosini yanada yaxshiroq tasavvur qilishga imkon berdi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Qoyatoshlarga bitilgan suratlarning ahamiyati nimada?

2.O’zbekistonning qaysi hududlaridan qoyatosh suratlari topilgan?

3.Yevropadagi Altamir, Kapova va Lasko g’orlaridagi suratlar nimasi bilan ahamiyatli?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Yozuvning paydo bo’lishi.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga yozuvning paydo bo’lishi haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Qoyatoshlarga bitilgan suratlarning ahamiyati nimada?

2.O’zbekistonning qaysi hududlaridan qoyatosh suratlari topilgan?

3.Yevropadagi Altamir, Kapova va Lasko g’orlaridagi suratlar nimasi bilan ahamiyatli?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Davlatlar paydo bo’lgach, ularning tarixini yozib borish muhim masalaga aylangan. Hukmdorlarning farmonlari, joriy etilgan qonunlar yoki davlatlar o’rtasida tuziladigan turli shartnomalar yozib qo’yilmasa tomonlar ularni har xil talqin etishlari mumkin edi. Qolaversa, ularning barchasini kelajak avlodlar uchun saqlab qo’yish ham kerak edi. Bu omillar yozuvning paydo bo’lishiga sabab bo’lgan.

Buning aks sadosi o’laroq Yer yuzida bundan besh – olti ming yil avval dastlabki yozuvlar paydo bo’lgan. Ularni Osiyo va afrika xalqlari yaratganlar.

Yozuv odamlar qo’lga kiritgan hayotiy tajribalarni, yaratgan bilimlarni saqlaydigan va ularni kelgusi avlodlarga yetkazadigan qudratli vositadir.

Odamlar o’tmishda yaratgan tarix, barcha hayotiy tajriba va bilimlar, kashfiyotlar ajdodlardan avlodlarga yozuv orqali yetib kelgan.

Yozuv bugungi shaklidagi ko’rinishga ega bo’lgunicha uzoq taraqqiyot yo’lini bosib o’tdi.

Olimlar dastlabki yozuvlarni uzoq vaqtgacha o’qiy olmaganlar. Chunki bu yozuvlar bugungi yozuvlardan keskin farq qilgan. Ular aslida harf bo’lmasdan, biror ma’noni anglatuvchi qandaydir belgilardan iborat bo’lgan. Ikkinchidan, ular bugungi kunda hech kim gaplashmaydigan tillarda yozilgan edi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Yozuv nima? Yozuvning insoniyat hayotida tutgan o’rni haqida nimalarni bilib oldingiz?

2.Qadimgi yozuv turlarining nomlarini qayd eting va ularning bir – biridan farqi haqida so’zlab bering.

3.Qanday omillar alifboning vujudga kelishiga sabab bo’lgan?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: Qadimiy diniy e’tiqodlar.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga qadimiy diniy e’tiqodlar haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Yozuv nima? Yozuvning insoniyat hayotida tutgan o’rni haqida nimalarni bilib oldingiz?

2.Qadimgi yozuv turlarining nomlarini qayd eting va ularning bir – biridan farqi haqida so’zlab bering.

3.Qanday omillar alifboning vujudga kelishiga sabab bo’lgan?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Qadimgi odamlar quyoshga va yulduzlarga qarab mo’ljal olganlar. Yil fasllarining almashib turishini bilganlar. Yuzlab o’simliklarning foydali va zararli xususiyatlarini ajratganlar. O’zlaridagi jarohat hamda ayrim kasalliklarni davolashni o’rganib olganlar.

Shuningdek, barmoq, qarich va qadam bilan sanashni ham bilganlar. Biroq ular tabiatning ko’pgina hodisalari (chaqmoq chaqish, momaqaldiroq, dovul, kasallik va o’lim kabilar) oldida chorasiz bo’lib qolaverganlar. Chunki u davrlarda tabiat hodisalarining sabablarini tushuntirib beradigan ilm – fanning o’zi bo’lmagan.

Bu esa qadimiy diniy e’tiqodlarning paydo bo’lishiga olib kelgan. Ularda diniy e’tiqod dastlab diniy tasavvurlar shaklida namoyon bo’lgan.

Shu tariqa odamlarda dunyoni boshqarib turuvchi sirli kuchlarga ishonch paydo bo’lgan. Odamlar bu kuchlarni ruhlar deb ataganlar.

Qadimiy diniy e’tiqodlarning asosini totemlik (totemizm), animiylik (animizm), fetishlik (fetishizm), shuningdek, sehrgarlik tashkil etgan.

Totemlik – odamlarning ajdodlari bilan ayrim hayvonlar va o’simliklar o’rtasida qandaydir aloqa, yaqinlik va qon – qarindoshlik borligiga ishonmoqlik edi.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.Qadimiy diniy e’tiqodlarning paydo bo’lishi sabablarini qayd eting.

2.Diniy tasavvurlar deb nimaga aytilgan?

3.Diniy e’tiqodlarning odamlar hayotida o’ynagan roli haqida so’zlab bering.

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: “Avesto” – ajdodlarimizning ilk yozma tarixiy manbasi.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga “Avesto” – ajdodlarimizning ilk yozma tarixiy manbasi ekanligi haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.Qadimiy diniy e’tiqodlarning paydo bo’lishi sabablarini qayd eting.

2.Diniy tasavvurlar deb nimaga aytilgan?

3.Diniy e’tiqodlarning odamlar hayotida o’ynagan roli haqida so’zlab bering.

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Miloddan avvalgi VII – VI asrlarda qadimgi Xorazm diyorida zardushtiylik dini paydo bo’ldi. Bu dinning nomi uning payg’ambari Zardusht nomidan olingan. Zardushtiylik dinida Ahuramazda (“Donishmand”, “yuksak”, “daholi”) oliy xudo deb e’tirof etiladi. Muqaddas kitobi esa “Avesto” deb ataladi. Avesto Ahuramazda so’zlari ekanligiga ishoniladi.

“Avesto” 12 ming qoramol terisiga tilla bilan bitilgan va Eron podshosi Doro III xazinasida saqlangan.

Keyinchalik, makedoniyalik Aleksandrning bosqinchilik yurishlari chog’ida uning katta qismi yoqib yuborilgan. Astronomiya, falsafa va tibbiyot ilmlariga oid qismlarini esa grek tiliga tarjima qildirgan.

Oradan bir necha asrlar o’tib, arablar Eron va Vatanimizni bosib olgach, zardushtiylik dinini taqiqlab qo’yganlar. Uning sobit tarafdorlarini quvg’in qilganlar. Quvg’in qilinganlarning bir qismi Hindistonga ketib jon saqlaganlar.

“Avesto”ning bizgacha yetib kelgan qismi 4 ta kitob qilinib saqlanib kelinmoqda. “Avesto” faqat diniy kitobgina emas. U O’rta Osiyo, birinchi navbatda, O’zbekistonning o’tmish tarixi haqidagi eng qadimgi yozma manba hamdir.

IV bosqich: Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni:

Yangi mavzu savol – javob orqali mustahkamlanadi:

1.“Avesto” va uning o’tmish tariximiz haqidagi nodir tarixiy yodgorlik ekanligi haqida so’zlab bering.

2.Zardushtiylik dining mazmuni haqida “Avesto”da nimalar yozib qoldirilgan?

3.Zardushtiylikda nega olov, yer, suv va havo muqaddaslashtirilgan?

V bosqich: Darsga yakun yasash, baholash metodlari:

Dars yakunlanadi va darsda faol qatnashgan o’quvchilar bilimi besh ballik tizimda baholanadi.

VI bosqich: Uyga vazifa berish:

Uyga vazifa o’tilgan mavzuni o’qib, mazmunini so’zlab berish topshiriladi.

«T A S D I Q L A Y M A N».

Maktab o’quv ishlari bo’yicha

direktor o’rinbosari: A.Ravshanov.

_______________________ 5-sinf. Tarix.

Mavzu: O’zbek xalqining milliy qadriyatlari.

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga o’zbek xalqining milliy qadriyatlari haqida umumiy ma’lumot va tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni Vatanga, fanga muhabbat ruhida tarbiyalash.

3.Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish.

Dars turi: Aralash.

Darsda qo’llaniladigan metodlar: Savol – javob metodi.

Darsda foydalaniladigan jihozlar: Xarita, darslik, kalendar, bo’r.

№	Dars taqsimoti	Daqiqa
1	Darsni tashkil qilish jarayoni	2 daqiqa
2	O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni	10 daqiqa
3	Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni	20 daqiqa
4	Yangi mavzuni mustahkamlash, amaliy va mustaqil ishlar bajarish jarayoni	8 daqiqa
5	Darsga yakun yasash, baholash metodlari	3 daqiqa
6	Uyga vazifa berish	2 daqiqa
	Jami:	45 daqiqa

D A R S N I N G B O R I S H I:

I bosqich: Darsni tashkil qilish jarayoni:

a)O’quvchilar bilan salomlashish.

b)Sinf xonasining darsga tayyorligini kuzatish.

s)O’quvchilar davomatini aniqlash.

II bosqich: O’tilgan va uyga berilgan mavzuni so’rash, takrorlash jarayoni:

Uyga berilgan vazifa savol – javob orqali aniqlanadi:

1.“Avesto” va uning o’tmish tariximiz haqidagi nodir tarixiy yodgorlik ekanligi haqida so’zlab bering.

2.Zardushtiylik dining mazmuni haqida “Avesto”da nimalar yozib qoldirilgan?

3.Zardushtiylikda nega olov, yer, suv va havo muqaddaslashtirilgan?

III bosqich: Yangi mavzu mazmunini tushuntirish jarayoni:

Qadimiy va go’zal diyorimiz xalqlari o’ziga xos madaniyat ham yaratganlar. Bu madaniyat ichida me’morchilik madaniyati alohida ajralib turgan.

Ayniqsa, Farg’ona, Buxoro, Xiva va Shahrisabz me’morchilik uslublari mashhur bo’lib kelgan. Yer qimirlashi ko’p bo’ladigan Farg’ona vodiysida uylar qo’sh sinch qilib qurilgan bo’lsa, yer qimirlashi kamroq bo’ladigan hududlarda yakka sinchdan yoki oddiy paxsadan imorat qurish odat bo’lgan.

Begona kishilarning nazari tushmasligi uchun barcha uy va xo’jalik binolarining derazalari ichkari tomonga qaratilgan. Badavlat katta oilalarda hovli ikki qismga bo’lingan. Bola – chaqalar va ayollar uchun ichkari hovli, erkaklar uchun tashqari hovli bo’lgan. Uy – joylar oila a’zolarining soniga qarab bir necha xona, dahliz va ayvondan iborat bo’lgan. Xo’jalik xonalari, oshxona va molxona hovlida qurilgan. Mehmonxona odatda boloxonada, ya’ni ikkinchi qavatda joylashgan.

XX asrning boshlarigacha uy – joylarning ko’pchiligi poydevorsiz oddiy tekislangan yerga qurilgan. Ba’zan esa tosh yoki bit – ikki qator pishgan g’isht to’shalgan. Yer osti suvlari yaqin va sho’r yerlarda paxsa poydevoriga qamish to’shab devor ko’tarilgan.