Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

Nazorat uchun savollar 
Mahalliy hisoblash tarmoq ta’rifini ayting.
1. 
Mahalliy tarmoqning boshqa tarmoqlardan farq qiluvchi belgilari 
2. 
nimalardan iborat? 
Global tarmoq ta’rifini ayting.
3. 
Server ta’rifini tushuntiring. 
4. 
Mijoz ta’rifi deganda nimani tushunasiz? 
5. 
Mahalliy tarmoq texnologiyasi nimalardan iborat? 
6. 
Asosiy topologiyalarning nechta va qanday turlari mavjud?
7. 
«Shina» topologiyasining afzalliklari va kamchiliklari nimalardan 
8. 
iborat? 
«Yulduz» topologiyasining afzalliklari va kamchiliklari nimalar-
9. 
dan iborat? 
«Halqa» topologiyasining afzalliklari kamchiliklari nimalardan 
10. 
iborat?
Boshqa qanday topologiyalarni bilasiz? 
11. 
Topologiya tushunchasining ko‘pmanoliligi nimadan iborat? 
12. 

---

– 24 –
II bob. TARMOQ ARXITEKTURASINING 
BOSQICHLARI
Komp’yuterlarni tarmoqqa ulash jarayonida juda ko‘p ope-
rasiyalar amalga oshiriladi, ya’ni komp’yuterdan komp’yuterga 
axborotlarni uzatilishi to‘liq ta’minlanadi. Qandaydir ilova-
lar bilan ish olib borayotgan foydalanuvchiga nima qan-
day amalga oshirilayotganligining farqi yo‘q albatta. Uning 
uchun faqat boshqa ilovaga bog‘lanish yoki tarmoqqa joylash-
gan boshqa komp’yuter resurslariga bog‘lanish kifoya qiladi 
holos. Aslida esa hamma uzatilayotgan axborot ko‘p ishlov 
berish bosqichlaridan o‘tib boradi. Avvalambor u bloklarga 
ajratilib har biri alohida boshqarish axboroti bilan ta’minlanadi. 
Hosil bo‘lgan bloklar paket sifatida jihozlanadi, bu paketlar 
kodlashtiriladi, shundan so‘ng elektr signallari yoki yorug‘lik 
signali yordamida tanlangan bog‘lanish usulida tarmoq orqali 
uzatiladi, ya’ni qabul qilingan paketni qaytadan bloklangan 
axborotlari tiklanib, bloklar axborotlar ko‘rinishida ulanadi 
va shundan so‘ngina boshqa ilovaga foydalanish uchun tay-
yor bo‘ladi. Aytib o‘tilgan ishlarning bir qismi albatta dastur-
lar yordamida amalga oshirilsa, boshqa qismi esa qurilmalar 
ishtirokida bajariladi. 
Butun sanab o‘tilgan va bajarilishi lozim bo‘lgan muola-
jalarni (ïðîöåäóðû) bir-biri bilan muloqot qiluvchi bosqich 
va bosqich ostiga bo‘lishni aynan tarmoq modellari bajarishi 
lozimdir. Bu modellar tarmoq tarkibidagi abonentlar o‘rtasidagi 
muloqotni va turli tarmoqlar o‘rtasidagi turli bosqichdagi mu-
loqotni to‘g‘ri tashkil qilish imkoniyatini yaratadilar. Hozirgi 
vaqtda eng ko‘p ishlatiladigan va tanilgan OSI (Open Sys-
tem Interchange) ochiq tizimda axborot almashinuvini eta-
– 25 –
lon modeli. Bu holatda «ochiq tizim» atamasi o‘zi bilan o‘zi 
ulanmagan, ya’ni boshqa qandaydir tizimlar bilan aloqa qilish 
imkoniyati mavjud tizim tushiniladi (yopiq tizimga nisbatan).