Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Bulyoni Poyon makoni. Bu makon A.P.Okladnikov tomonidan 1957-59 yillarda tadqiq qilingan. U Jilontov adirlarining birida, Quyi Bulyon qishlog‘i yaqinidagi chashma atrofida joylashgan. Makon katta maydonni egallab, topilmalar 500 – 600 metr masofaga tarqalgan. Makonning faqat 200 metr kvadrat maydoni qazib ko‘rilgan va bir necha gorizontdan iborat madaniy qatlamga ega ekanligi aniqlangan. SHulardan yuqori gorizontdagisi arxeologik topilmalarga ancha serob ekan. Jumladan, 3 – 5 sm qaliklikda ganj bilan suvalgan neolit kishilarining uy-joy qoldig‘i, qadimiy tandir qoldig‘i topilgan.

YOdgorlikdan topilgan tosh industriyaning aksariyatini qayroq buyumlar tashkil qiladi. Bulardan, chopper va qo‘pol qirg‘ich qurollarni ko‘rsatish mumkin. Biroq Tutqovulga nisbatan bu erda chaqmoqtosh buyumlar ko‘proq topilgan. CHaqmoqtoshdan ajratib olingan mayda paraqachalar, qurollarning qadama tig‘lari sifatida qo‘llanilgan. Bunday qurollarning ayrimlarida mezolit an’anasi saqlanib qolgan.

Eng muhim topilmalardan biri silliqlangan tosh boltalardir. Bunday qurollarning taqdim qilingan nusxalari Tojikiston hududida birinchi marotaba topilishidir. Sopol idish qoldiqlari ham topildi. Ma’lum bo‘lishicha, yupqa devorli sopol idishlar ovqat pishirish uchun qo‘llanilgan bo‘lsa, qo‘polroq qalin sopol idishlar xum sifatida ishlatilgan.

SHunday qilib, Bulyoni Poyondan topilgan ashyoviy buyumlar Tutqovul va Sayid makonlariga qaraganda, birmuncha taraqqiyot pog‘onasiga erishgan. Bu makonning yoshini mil. avv. 5 minginchi yillarning ikkinchi yarmidan 4 minginchi yillar davomidagi madaniyat deb aytish xato bo‘lmaydi.