Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Sayid makoni. Bu makon Tutqovuldan 3 km janubi-sharq tomonda joylashgan bo‘lib, u 1956 yili tadqiq qilingan edi. Bu makon Hisor madaniyatini o‘rganishda muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. 60-yillarda makonning 3500 metr kvadrat maydoni qazib tekshirildi. Makon bir necha madaniy qatlamlardan iborat bo‘lib, ular mezolit davridan bronza asriga qadar kishilarning qarorgohi bo‘lganligini ifodalaydi. Makonda Tutqovul qatlamlariga teng madaniy gorizontlardan uy-joy qoldig‘i, yalpoq toshlardan qilingan yashik, tandir qoldiqlari topilgan. YAshikdan topilgan hayvon suyaklari, unda zahira go‘sht ozuqasi saqlanganligidan guvohlik beradi.

Umuman, Sayd makonidan 30 mingdan ziyodroq tosh buyumlar topilgan. Topilmalarni chaqmoqtosh, qayroqtosh va suyak buyumlari qoldiqlariga bo‘lish mumkin. Bu yodgorliklarda Tutqovulga qaraganda, chaqmoqtosh buyumlari ko‘proq uchraydi (50 – 60%). Bu qurollar turli-tuman bo‘lib, Joytun madaniyatining so‘nggi pog‘onalariga o‘xshashdir. Tosh qurol turlari Tutqovulga o‘xshash. Suyak qurollardan- mayda tuyoqli hayvon qovurg‘alaridan yasalgan juvoldiz, taqinchoqlar va bug‘u shohidan yasalgan bolaning bilakuzugi kabilar qiziqarlidir(34 –rasm).