Tarix-7 2017.(Uzb). indd

36-rasm. Fransiyadagi
Puate ibodatxonasi
37-rasm. O ‘rta maktab
o ‘qituvchilari

---

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
45
b itta g in a kitob b o ‘lgan va o ‘qituvchi u n i n avbat bilan
bolalarga berib, p arch alar o ‘qitgan. D arslar lo tin tilid a 
olib borilgan. O ‘quvchilarning qiziqishi deyarli hisobga 
olinmagan. Intizomsiz o ‘quvchilar qattiq jazolangan.
M a k ta b la r d a a n tik d a v rd a n m a v ju d « y e tti e rk in
sa n ’at» deb n o m la n g an fan lar o ‘rgatilgan. O ‘quvchilar 
dastlab trivium — g ram m atik a, d ialek tik a va rito rik an i 
o ‘zlashtirganlar.
ft® 
Grammatika — tilshunoslik ilmi, bolalam i o ‘qishga 
A
o ‘rgatgan.
Dialektika — hozirgi m antiqqa o ‘xshash fan b o ‘lib, 
unda o ‘quvchilar m unozara olib borishga, o ‘z fikri- 
ni isbotlashga o ‘rgatilgan.
Ritorika — she’r, badiiy asarlar yozishni, notiqlik 
san’atini, huquq asoslarini o ‘rgatgan.
N is b a ta n m u ra k k a b f a n la r ta r k ib i — k v a d riu m d a
o ‘quvchilar: arifmetika, geometriya, musiqa va astronom i- 
ya asoslarini o ‘zlashtirganlar. A stronom iyaga o ‘rta asr­
larda m ashhur b o ‘lgan astrologiya — m unajjim likka oid 
m a ’lu m o tlar kiritilgan. M unajjim lar sayyora va yulduz- 
larg a q arab o d a m la r ta q d irin i aytib b e rish g a h a ra k a t 
qilganlar.
Q o‘lyozma kitob san’ati. Yirik m onastirlarda rohib-xat- 
to tla r ishlaydigan skriptoriya (u stax o n a)lar b o ‘lgan. Ilk 
o ‘rta asrlarda kitob kamyob va qim m at buyum hisoblan- 
gan. Y evropada u lar pergam ent — maxsus ishlov b eril­
gan terilarga bitilgan. V araqlar pishiq iplar bilan tikilib, 
yog‘ochdan yasalgan va teri tortilgan muqovalarda saqlan- 
gan. Ba’zida m uqovalar qim m atbaho tosh, m etallar bilan 
bezatilgan. X II asrga qadar kitoblar m onastirlar kutubxo- 
nalarida saqlangan.
Slavyan yozuvining yaratilishi. K o‘pchilik slavyanlar, shu 
jum ladan, Kiyev Rusi aholisi Vizantiyadan xristianlikning 
pravoslaviye m azhabini qabul qilgan. Yangi dinning joriy 
etilishi diniy kitoblarga ehtiyoj tu g ‘dirib, slavyan yozuvi­
ning yaratilishiga turtki b o ‘lgan.

---

46