Tarix-7 2017.(Uzb). indd

2008, 161-b.

---

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
43
Tasvirning Vizantiyaga xos uslu- 
bi: s u r a tla r u y g ‘u n lig i, b o ‘y o q - 
la r se rjilo lig i b ila n a jra lib tu ra - 
di. R assom lar cherkov q o n u n lari, 
ta la b la ri d o ira sid a n kelib ch iq ib , 
m avhum emas, jonli kishilarni tas- 
virlashga in tilg an lar. Xori m onas- 
tiri (hozirgi Istan b u ld ag i Q ahriya 
masjidi) mozaika va freskalari bilan 
o ‘z davrining ajoyib m e ’m orchilik 
yodgorliklaridan hisoblanadi.
Y u s tin ia n I d av rid a K o n s ta n - 
tinopolda barpo etilgan Avliyo So­
fiya ibodatxonasini, hech shubhasiz, 
ilk o ‘rta asrlarning eng m ahobatli 
m e ’m o rc h ilik in s h o o ti deb atash
mumkin. U ning ulkan gumbazi 40 ta deraza gulchambari 
bilan qurshalgan. Turli xil toshlar va oyna parchalaridan 
yasalgan ju d a ajoyib m ozaikalar ib o d atx o n a devorlarini 
bezagan.
X —XI asrlarda to ‘g ‘ri burchakli ibodatxonalar o ‘rniga 
ko‘rinishidan xochsifat, o ‘rtasi xoch gumbazli ibodatxonalar 
barpo qilingan.
Ib o d a tx o n a la r b ir v a q td a o so y ish ta lik va x u d o n in g
dargohi hisoblangan. Ibodatxonalarni bezatishda cherkov 
qonunlariga q a t’iy rioya qilingan. Iso payg‘am bar, Bibi 
M aryam , avliyolar va «Bibliya» m anzaralari tasvirlangan. 
X ristian diniga oid sa n ’atning m aqsadi o ‘lgandan keyin 
jannatning rohat-farog‘atiga qanday erishish yo ‘l-yo‘rig‘ini 
dindorlarga targ‘ib qilishdan iborat edi.
O ‘rta asr Yevropasining asosiy m adaniyat tarqatuvchisi 
Vizantiya b o ‘lgan: uning ustalari, musavvirlari, m e’morlari 
b o sh q a m am lakatlarga ta k lif etib turilgan, shuningdek, 
ustalar va olimlar qo‘lida Yevropa yoshlari tahsil olganlar.
G ‘arbiy Y evropada h am ilk o ‘rta asrlarda ib o d atx o ­
nalar, m onastirlar qurilishiga alohida e ’tib o r qaratilgan. 
M e ’m o rch ilik d a rom an uslubi, ayniqsa, yuksalib, u n d a
ib o d a tx o n a la r u lk a n , sa lo b a tli d e v o rla ri, g u m b az la ri,