Tarix-7 2017.(Uzb). indd

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
41
3. Kiev Rusi davlatining boshlang‘ich va yuksalgan 
davrlardagi (XI asr) yutuq ham da m uam m olarini 
qiyoslab bering.
9-§. YEVROPA XALQLARI MADANIYATI
F r a n k la r im p e riy a s id a m a d a n iy a t.
Buyuk Karl o ‘z davlatida yangi m aorif 
tizim ini yaratadi. Qirol farm oniga k o ‘ra 
x a lq m a k ta b la r i jo r iy e tila d i. U n g a
binoan, m aktablar ibodatxonalar qoshida 
tash k il etilib, ru h o n iy larg a oddiy xalq 
farzandlarini bepul o ‘qitish buyurilgan.
Saroyda ham maktab tashkil etilib, unda 
Karlning yaqin do‘stlari, olimlar — saroy 
akademiyasi a ’zolari saboq berishgan. Saroy akademiyasi 
antik davr m ualliflari asarlarini o ‘rganish, sh e’rlar bitish 
bilan shug‘ullangan. U lard an biri tarixchi-rohib Eyngard 
a sa rid a n biz B uyuk K arl h a y o ti va fao liy ati h aqidagi 
m a ’lu m o tlarn i olam iz. E yngardni zam o n d o sh lari ilm ga 
chanqoqligi va tirishqoqligi tufayli 
«mehnatsevar chumo-
li»
deb ataganlar. Saroy akademiyasining yana bir a ’zosi 
Alkuin va uning shogirdlari maorifni yoyishda katta xizmat 
qilgan.
Vizantiya m adaniyati. O ‘rta asrlar davrida V izantiya 
o ‘ziga xos yuksak madaniyati bilan Yevropaning eng ilg‘or 
mamlakati b o ‘lib qoladi. Sababi, germ an qabilalari istilosi 
natijasida inqirozga uchragan G ‘arbiy R im dan farqliroq, 
Vizantiyada antik m adaniyat a n ’analari saqlanib, vizanti­
yaliklar hayotida yunon ham da Sharq m adaniyatlari qo- 
rishmasi — ellinizm m uhim o ‘rin tutgan.
Ilm -fan eng rivojlangan shahar, «fanlar onasi» — Afina 
edi. Platon (mil. av. IV asrda) Afina akademiyasiga asos 
solgan. «... P la to n asos solgan bu ilm iy m askan m ing 
yildan ziyod davr davom ida nafaqat yunon, balki b u tu n
Sharq-u G ‘arb olam ining rivojiga kuchli ta ’sir o ‘tkazadi, 
insoniyat taraqqiyotining istiqbolini belgilab beradi. Shu 
bois ham Platon Sharq ilm -fanida «ustodi avval», y a ’ni