Тарихи Рашидий (2)

Тарихи Рашидий (2)
излаб топишга қарор қилди ва шу мақсад билан йўлга тушди. Амир Ҳусайннинг
қаердалигини билмасди, шу сабабли уни излаб чўлу биёбонларни кезди.
Қисқаси, мўғулларнинг оғиздан-оғизга ўтиб келган маълумотларида Туғлуқ Темурхон
тасарруфида фақатгина Самарқандгача бўлган ҳудуд эди, холос, дейилади. Бундан
ортиқ ҳеч нарса маълум эмас.
Бундан олдин эслатиб ўтганимиздек, Амир Буложи Туғлуқ Темурхон хонлигига асос
солган ва Туғлуқ Темурхон унинг учун тўққизта имтиёзли фармон чиқарган. Бу 
имтиёзларни Чингизхон Амир Буложи аждодларига берган эди. Фармон бизнинг
оиламиз қўлида сақланган, мен уни кўрганман. Унда мўғул тилида «Қундузда битилган»
деб ёзилган эди. Гап шундаки, мўғуллар шу фармон туфайли Қундузгача бўлган ҳудуд
Туғлуқ Темурхон тасарруфида бўлганлигини англайдилар. «Зафарнома»дан маълумки,
хон 764 (1362-1363) йилда вафот этган. Мўғулларнинг оғзаки маълумотларига кўра Амир
Буложи хонни қалмоқлардан олиб келганида у ўн олти ёшда бўлган, ўн саккиз ёшида хон
бўлган. Йигирма тўрт ёшида исломни қабул қилган ва ўттиз тўрт ёшида вафот этган. У
730 (1329-1330) йилда таваллуд топган.

Саккизинчи фасл. Илёс Хожахон ҳақида эслатма.
Илёс Хожахон ҳақида мўғуллар орасида ҳеч нарса маълум эмас. Фақир банда Илёс
Хожахон ҳақида отам (Аллоҳ гўрини нурга тўлдирсин)дан эшитган гапларни эслайман,
холос. «Зафарнома»да у ҳақда гап орасида зикр этилади. Қуйида ўша эслатмалар
келтирилади.

Тўққизинчи фасл. «Зафарнома»дан кўчирма. Амир Ҳусайн ва Ҳазрат
Соҳибқироннинг Тойхон ва Бадахшонга ташрифлари ҳамда подшоҳлар билан сулҳ
тузганлари баёни.
Амир Ҳусайн ва Ҳазрат Соҳибқирон биргаликда Қундуз тарафга азм этишди ва у ерда
буролдай уруғидан одамларни тўплаб, мақсад жиловини Бадахшон сари бурдилар. Улар
Тойхонга етишганда, Обишўр (Шўрсув) дарёси бўйида муроса таъмини «Муроса қилмоқ –
яхши иш» деган зиравор билан мазали қилдилар: Бадахшон подшоҳлари маслаҳат
эшигини очиб, уларнинг истиқболига очиқ юз билан чиқишди ва душманлик ҳамда
келишмовчилик пардалари орадан кўтарилди. У ердан Арҳанг тарафга юзландилар.
Дарёдан Солисарой томонга ўтиб, Хатлон томонга йўл олишди ва чўлга чиқишди. Чўлдан
17 / 32

---